099. Залзала сураси

Нозил бўлган жойи: Мадина.
Оятлар сони: 8.
Тартиб рақами: 99.
Сура маъноси: қаттиқ қимирлаш, зилзила.
Суранинг бошқа номи: иза зулзилат.
Сура фазилати: Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилади: “Залзала сураси Қуръоннинг ярмига тенг. Ихлос сураси Қуръоннинг учдан бирига тенг. Кафирун сураси Қуръоннинг тўртдан бирига тенг” (Термизий, Ҳоким ва Байҳақий ривояти. Ҳоким ҳадис санадини саҳиҳ, деган).

Бисмиллаҳир-роҳманир-роҳийм

1. Ер қаттиқ қимирлаганда...
Қиёмат куни Ер қаттиқ қимирлайди. Ҳозирдаги каби унинг маълум қисми бир оз силкинмайди, балки бутун Ер шиддат билан қимирлайди. Шунда Ер устидаги барча нарса остин-устин бўлиб кетади.
           
2. Ва Ер ўз юкларини чиқариб ташлаганда...
Ер қаттиқ силкинганидан кейин ичидаги ўлик ва хазиналардан иборат нарсаларни ташқарига чиқариб ташлайди.
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ер олтин ва кумушдан иборат хазиналарини ташқарига отиб чиқаради ва қотил келиб, “Мен мана шу сабабдан одам ўлдирганман”, дейди. Кейин қариндошлари билан алоқани узган кимса келиб, “Мана шу сабаб бўлиб мен яқинларим билан риштани узганман”, дейди. Сўнгра ўғри келади ва: “Мана шу (нарсаларга эришиш) учун менинг қўлим кесилган”, дейди. Сўнгра улар чақириладилар, аммо у (тилло-кумушлар)дан ҳеч нарса оломайдилар” (Муслим ва Термизий ривояти).
             
3. Инсон: “Унга нима бўлди!?” деб қолганида...
Қиёматдаги воқеаларни тирик шоҳиди бўлиб турган инсонлар: “Ерга нима бўлди?! Нега у кучли силкиниб, ичидаги бор нарсани ташқарига чиқариб ташлади?!” деб ҳайрон бўладилар.
                          
4-5. Ана ўша кунда Парвардигори унга амр қилгани сабаб (Ер ўз) хабарини айтади.
Охиратда Ер Аллоҳнинг амри билан гапириб, бандалар қилган яхши ва ёмон амаллар ҳақида гувоҳлик беради.
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ “Ана ўша кунда (Ер ўз) хабарини айтади!” оятини тиловат қилдилар ва: “Унинг хабари нима эканини биласизларми?” дедилар. Улар: “Аллоҳ ва Расули билгувчироқдир”, дейишди. Шунда у зот: “Унинг хабари устида ҳар бир эркак ва аёл нима амал қилганини айтишидир. У: “Шу-шу кунларда фалон амални қилди”, деб айтади”, дедилар” (Термизий, Насоий, Ҳоким, Байҳақий, Ибн Жарир Табарий ривояти. Термизий ва Ҳоким ҳадис санадини саҳиҳ, дейишган).
Робийъа ал-Жароший розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ердан эҳтиёт бўлинглар! Чунки у онангиздир. У (Ер) устида бирон яхши ёки ёмон амал қилувчи ҳақида хабар беради” (Имом Табароний ривояти).
Ҳакам розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: “Мен Абу Умайяни Масжидул ҳаромда фарз намози ўқиётганини кўрдим. У намозини адо қилиб бўлгач, нарироққа борди ва мана бу ҳамда мана бу ерларда намоз ўқиди. У намоздан чиққач: “Нима сабабдан бундай қиляпсан?” деб сўрадим. У “Ер қаттиқ қимирлаганда...” оятини “ана ўша кунда (Ер ўз) хабарини айтади!”гача ўқиди ва: “Мен ушбу оятни ўқиб, Ер қиёматда менинг фойдамга гувоҳлик беришини хоҳладим”, деди” (Абд ибн Ҳумайд ривояти).
                   
6. Ўша куни одамлар амаллари кўрсатилиши учун гуруҳ-гуруҳ бўлиб чиқиб келадилар.
Қиёмат куни бандалар ҳисоб қилиниши учун турли ҳолатда маҳшаргоҳ сари одимлайдилар. Мўминлар юз-қўлларидан нур таралган ҳолда хотиржамлик билан Аллоҳ ҳузурига келадилар. Кофирлар эса қўрқув ва саросима ичида бўладилар, уларнинг юз-қўлларини зулмат қоплаб олади. Шунингдек, турли диндаги бошқа тоифалар ҳам ўз амалларини кўриш ва оқибатларини билиш учун турфа қиёфа ва ҳолатда қабрларидан чиқиб келадилар.

7. Бас, кимки зарра миқдорича яхшилик қилса, уни кўради.
Ким дунёдалик чоғида зарра миқдорича, инсонлар наздида жуда кичик саналувчи бир яхшилик қилган бўлса ҳас, қиёмат куни уни номаи аъмолида кўради ва бундан хурсанд бўлади.
Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ ривоят қилади: “Қачонки “Бас, кимки зарра миқдорича яхшилик қилса, уни кўради” ояти нозил бўлганида, мусулмонлардан бири келиб, “Агар зарра миқдорича яхшилик ё ёмонлик қилсам, унинг натижасини кўрадиган бўлсам, бас, бу менга насиҳат ўрнида етарли”, деди” (Абдураззоқ ва Ибн Муборак ривояти).

8. Кимки зарра миқдорича ёмонлик қилса, ўшани кўради.
Яхшиликнинг ҳам, ёмонликнинг ҳам катта-кичиги бўлмайди, ҳаммаси қиёмат куни ҳисоб қилинади. Ким зарра миқдорида ёмонлик – гуноҳ қилган бўлса, охиратда уни кўради ва бундан маҳзун бўлади. Балки Аллоҳ унинг ўша гуноҳини кечириб юборар. Лекин охиратда нажот топишдан умиди бор банда ҳар қандай яхшиликни кичик санамай амалга ошириши, гуноҳларга бепарво бўлмаслиги лозим.
Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу мазкур икки оят ҳақида шундай деган: “Хоҳ мўмин, хоҳ кофир бўлсин, улар қилган яхши ва ёмон амаллар Аллоҳ тарафидан ўзларига кўрсатилади. Аллоҳ мўминларга савоб ва гуноҳларини кўрсатиб, гуноҳларини кечиради ва яхшиликлари учун мукофотлайди. Кофирларга ҳам қилган яхши ва ёмон ишлари кўрсатилади. Улар қилган яхши амаллар рад қилиниб, гуноҳлари учун азобланадилар” (Ибн Жарир, Байҳақий ва Ибн Мунзир ривояти).
Муқотил ривоят қилади: “Бу оятлар икки киши ҳақида нозил бўлган. Улардан бирининг олдига тиланчи келиб қолса, унга хурмо, нон ушоқ ва бир дона ёнғоқ беришни кам деб билар эди. Бошқаси эса ёлғон сўзлаш, ғийбат ва номаҳрамларга қарашни енгил гуноҳ деб ҳисоблар ва: “Аллоҳ гуноҳи кабира соҳибларинигина жаҳаннамга киргизади”, дерди. Шунда ушбу оятлар нозил қилиниб, улар озгина миқдордаги яхшилик бўлсин, уни қилишга тарғиб қилиндилар. Балки улар кичик санаётган амалларнинг савоби кўп бўлар. Улар, шунингдек, кичик гуноҳлардан ҳам қайтарилдилар. Кўзга кўринмас хатолар бориб-бориб катта гуноҳларга айланиши мумкин!” (Ушбу ривоятни Қуртубий тафсирида келтирган).

• < Орқага
• Олдинга >