Фатво (122)
ФАТВО. Луғатда «тушунтириш, изоҳ, ҳукм, мураккаб-қийин саволга жавоб бериш» маъноларини англатади. Шаръий истилоҳда эса муфтий ёки уламолар ҳайъати томонидан сўровчи кишига асосли далиллар асосида шаръий-ҳуқуқий ҳукмни баён қилиб бериш «фатво» дейилади.
Савол: Шу кунларда йўлларимизда машина ҳайдаётган аёлларни кўп учратмоқдамиз. Эшитишимизча, мусулмон ўлкаларда уларнинг машина бошқариши ҳақида бир-бирига зид фикрлар мавжуд экан. Аслида аёлларнинг машина ҳайдаши масаласига динимиз қандай қарайди?
Бир биродарим рўза тутди, орада бир кун касал бўлиб қолди ва шу куни рўза тута олмади. Шу тута олмаган рўзаси сабаблими ёки сабабсизми? Яна, иложи бўлса, рўза қайси пайтда сабабли ва сабабсиз бўлиши ва унинг ҳар бирига неча кундан тутиб бериш лозимлигини айтиб берсангиз.
САВОЛ: Мусулмонлар Рамазон рўзасини янги ойни кўриб тутадилар. Янги ойни, ҳилолни кўришнинг нима ҳикмати бор?
ЖАВОБ: Мусулмонларнинг оммавий қиладиган бундай ишлари беҳикмат эмас, албатта. Рамазон рўзасинигина янги ойни кўриб бошламайдилар, балки, уни тугатишда ҳам янги ойни кўрадилар, Зулҳижжа ойини бошлашда ва шу тариқа қурбон ҳайити кунини белгилашда ҳам шу йўлни тутадилар. Бундай қилишнинг ўзига хос бир неча сабаблари бор. Улардан асосан учтасини келтирамиз:
Бу баҳс Саудия Арабистони мамлакатининг Жидда шаҳрида Ислом Фиқҳи Академиясининг 6-анжуманида тақдим қилинган. 17-23 – Шаъбон 1410 ҳижрий – 14 -20- Март, 1990 мелодий.
Муслиманинг мусулмон бўлмаган одамга эрга тегишининг ҳукми қандай? Хусусан, ўша муслима турмуш қурганидан кейин, кофир эр мусулмон бўлиб қолишидан умид бор. Баъзи бир муслималар даъво қилишадики, улар билан турмуш қуришга тенгқур одамлар йўқ. Кўп вақтларда мусулмон эркаклардан эр топиш қийин бўлади ва бунда ўша муслима аёлларни йўлдан оғиб кетиш ҳавфи бор. Бу ҳолда жуда қийин вазиятда яшашга тўғри келади.
Савол: Ажнабий давлатнинг, американингми, овропонингми фуқаролигини олишнинг ҳукми нима? Яна билдириш учун айтиб қўямизки, ушбу фуқароликларни қабул қилганлар ёки қабул қилиш ниятида юрганлар ўзлари таъкидлаб айтишларича, буни улар мажбур бўлганлари, ўзларининг асл юртларида қамалиб, таҳдидга қолганлари, молу-мулклари мусодара бўлгани ва шунга ўхшаган таъзйиқларни кўрганларидан қилишга мажбур бўлганлар.
Нақш солишнинг ҳукми нима? Нақш ҳаммага маълум нарса. Безаклардан иборат нарсани нақш дейилади. Мана бу (девордаги) шакллар нақшдир. Ҳўп, энди бунинг ҳукми нима?
Савол: Қушларни чиройи ёки сайраши учун қафасда боқиш жоизми?
Жавоб: Баъзи қушларни асли яралишида, рангларида, овозида чирой бўлади. Соғлом табиат соҳибига чирой доимо ёқимли. У шукр қилиниши керак бўлган Аллоҳ неъматларидандир. Аллоҳ таоло айтади:
Фатво арабча сўз бўлиб, луғатда “масаланинг жавоби” маъносида ишлатилади. Истилоҳда эса, сўраган киши учун шаръий ҳукмни ўз далилидан баён қилиб беришдир. Савол воқеъликда учрайдиган ҳолатлар ҳақида ҳам ва бошқа нарсалар ҳақида ҳам бўлиши мумкин.
Савол: Кофир одамларга: “Барча нарсани Аллоҳ таоло яратган” десам, улар: “Унда Аллоҳни ким яратган, У қаердан пайдо бўлган”, деб сўрашади. Уларга қандай жавоб қайтараман?
Савол: Мен қарзга пул берган одам, тўлов вақти аллақачон ўтиб кетганига қарамай, пулни қайтармаяпти. Вазиятдан чикиб кетиш йўли сифатида мен қуйидаги ишни килмоқчиман: мен қарздорга долларда қарз бераман, у долларни алмаштириб, менга қайтаради, олдинги қарзни эса долларда қайтаради. Бунга рухсат этиладими?
Баъзан масжид имоми узрли сабаб билан намозга етиб кела олмай қолганида фосиқлиги аён бўлиб турган кишилар масжидларда имомликка ўтиб қолади. Бундай ҳолатларда қавм қандай йўл тутиши керак? Умуман, фосиқларга нисбатан қандай муносабатда бўлишимиз лозим?
Савол: Ҳозир айримлар бошқа юртларга ишлагани кетишяпти. Шунда черков каби бошқа дин вакиллари ибодатхоналарида устачилик қилишларига тўғри келиб қолса, бу ишларига ҳақ олишса бўладими?