Бу тоифа қуйидагича эътиқод қилади: “Бандалар яхшилик туфайли савобга эришади, ёмонлик туфайли жазоланмайди, кофирлар ва гуноҳкорлар узрли бўлиб, масъул эмас. Чунки барча феъллар Аллоҳ таолодан, банда бунда мажбур”. Бу куфр. Ривоят қилинишича, бир киши Ибн Масъуд, Ибн Аббос ва Ибн Умарнинг (розияллоҳу анҳум) олдига келиб, бундай деди: “Куфр билан бирга тоат фойда бермаганидек имон билан бирга гуноҳ зарар қилмайди”. Улар барчаси айтди: “Бу ерни тарк эт ва ёлғон гапирма”. Ушбу масала абодила масаласи деб номланди. Пайғамбардан (алайҳиссалом) ривоят қилинади: “Муржиийлар етмиш пайғамбар тили билан лаънатланган».

Юқорида зикри ўтган ўхшашлик маъносини билиш билан Жаҳм Ибн Сафвоннинг «Аллоҳ таолони нарса деб бўлмайди. Чунки Аллоҳдан бошқа нарсалар нарса бўлатуриб, Аллоҳ таоло ҳам нарса бўлса, ўртада ўхшашлик бўлиб қолади», деган сўзининг ботил экани маълум бўлади.

Кароматларни авлиёларга нисбат бериш ҳам ана шу қабилидандир. У имкон доирасидаги ишларданми ёки имконсизми?

Далилларга таянмасдан, тақлид билан имон келтирган кишининг имони дурустдир. Мўътазилалар шубҳани даф этиш мумкин бўладиган даражада ҳар масалани ақл далолати билан билмагунича киши мўмин бўлолмайди, дейишади.

Умматнинг аксарияти кофирлар учун ва айрим гуноҳкор мўминлар учун қабр азоби ҳақлигини ва яхши амаллар қилувчилар учун қабрда неъмат ато қилиниши ҳамда Мункар ва Накир номли фаришталарнинг савол-сўроғини исбот қилишди. Бу ҳақда кўплаб Қуръони карим оятлари ва ҳадиси шарифлар ворид бўлган. Аллоҳ таоло бу борада бундай марҳамат қилади:

Билингки, инсонни тоқати етмайдиган ишга таклиф қилиш аҳли сунна вал жамоа наздида жоиз эмас.

«Ширк» сўзи луғатда «шерик қилиш» маъносини англатади. Истилохда эса Аллоҳ таолонинг зоти ва Унинг зотий сифатларида бирор нарсани шерик қилишдир. Макка мушриклари ва бутпарастлар Аллоҳ таолонинг зотида бошқасини шерик қилганлар.

Юқорида айтиб ўтилган маълумотларга биноан Аллоҳ таолонинг нарсалардан таркиб топмагани ўз исботини топгач, Уни маълум бир сурат, дейиш мумкин эмас. Чунки сурат нарсалардан таркиб топгандир. Шунингдек, суратлар турлича бўлиб, бири иккинчисига қарама-қарши бўлгани ва Аллоҳ таолода ҳудусга далолат қилувчи нарсалар йўқлиги учун Аллоҳ таолода уларнинг жамланиши муҳолдир. Бир қисм иккинчи қисмдан афзал эмас. Чунки ҳар иккиси мақтов ва мазамматни ифодалашда бир-бирига тенгдир.

Имом Аҳмад ва Абу Довудлардан нақл қилинган ривоятда Муовия розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Етмиш икки тоифа дўзахда ва бир тоифа жаннатдадир. Ва бу тоифа жамоатдир. Албатта, тезда менинг умматим орасида шундай қавмлар чиқадики, уларга бу бидъат-хурофотлар (тарқалиб) сингиб кетади. Бу худди қутуриш дардига чалинган инсонда ушбу дард унинг бирорта томиру бўғинини қолдирмай кириб боришига ўхшайди».

Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан машҳур йўл билан қуйидаги саҳиҳ ҳадис ривоят қилинган: “Қадарийлар бу умматнинг мажусийларидир”. Бу ҳадис саҳиҳ бўлиб, бирорта исломий фирқа уни рад қилишга йўл топмаган. Чунки бу ҳадис уламолар ўртасида машҳур. Муҳаддислар ҳадисларни текширади, саҳиҳ билан ғайрисаҳиҳ ва собит билан мардудларининг ўртасини ажратадилар. Улар жарҳ ва таъдил илми, тарихни билиш, табақотлар илми, ишончли ва заиф ровийлар ўртасини ажратиш билан машҳур бўлганлар. Улар мазкур ҳадисни қабул қилишган ва у Пайғамбар (алайҳиссалом)нинг сўзлари эканига гувоҳлик беришган.