Илмдаги турғунлик, тафаккурдаги хорғинлик Туркиянинг илмий-диний соҳалари билангина чекланиб қолмай, балки бутун Ислом дунёсида, унинг шарқидан ғарбигача тарқалган, илмий соҳада қурғоқчиликка ва бироз фикрий фалажликка мубтало бўлган эди.

Қуръони каримда, кўпинча, тўғри фикрлашга тўсиқ бўладиган омиллар ҳам санаб ўтилади. Қуйида шу сабабларга бирма-бир тўхталамиз. Улар 3 та:

12/5 Баъзи гапларни маълум вақтгача яшириб туриш зарур.

Отам ҳамиша тежамкор ва тадбиркор одам бўлиб, уй юмушларини роҳатланиб бажарарди, маша Аллоҳ. Ўсмирлик чоғимда у мени бу жараёнга жалб қилганида унчалик иштиёқим йўқ эди, лекин кейинчалик бу жараёндан кўп нарсани ўрганганимни англадим.

«Сен:«Аллоҳга ҳамд бўлсин! У сизларга ўз оят-мўъжизаларини кўрсатур. Сиз уларни кўриб, танийсиз», деб айт. Роббинг қилаётган амалларингиздан ғофил эмасдир» (Намл, 93).
«Бу (Қуръон) одамлар учун, уларнинг у ила огоҳлантирилишлари, У ягона илоҳ эканини билишлари ва ақл эгалари эслашлари учун баёнотдир» (Иброҳим, 52).

Масалан, Берклидаги Калифорния университетининг иқтисод бўйича профессори ва Иқтисодий тадқиқотлар миллий бюроси (АҚШ) илмий ходими Брэдфорд Делонгнинг айтишича, мусулмон ўлкаларидаги иқтисоднинг ўта секин ва давомли тараққиётга эриша олмаётганига сабаб, бошқа мамлакатларнинг иқтисодга ижобий таъсир қилувчи имкониятларга чеклов (сунъий блок) қўйишлари экан.