Арабча матнларда «ал-ҳабба ас-савдаа» номи ила зикр қилинган нарсани биз сўзма-сўз «қора дона» шак-лида таржима қилдик. Чунки ушбу «қора дона» нима экани ҳақида уламоларимиз кўп тортишганлар. Кўпчи-лик унинг «шунбиз» номли қора рангли дона эканини таъкидлаган. Аслида у қорамтир яшил бўлар экан-у, лекин кўпчилик «қора» сифатини айтишга одатланган экан. У «қора зира», «ҳинд зираси» деб ҳам аталар экан. Бизда «седана» ҳам дейилади. Қадимги ҳадис шарҳи китобларида ва тиб китобларида бу нарсани қандай қи-либ ишлатилса, қайси дардга даво бўлиши ҳақида саҳифасаҳифа маълумотлар ёзилган. Бизнинг мақсадимиз бошқа бўлгани учун бу васфларни четлаб ўтамиз.

Замзамнинг тарихи

Одамнинг икки ўғли ҳақидаги қиссада Қуръон бизларга ҳақиқатни айтиб беради. Бизлар бу қиссада ёмон ака яхши укасини ўлдиришга олиб борганини кўришимиз мумкин.

«Саҳиҳ лиғойриҳи», яъни «бошқанинг сабаби билан саҳиҳ бўлган ҳадис»нинг таърифи:

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) ривоят қилдилар: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан сўрадилар: «Аллоҳнинг авлиёлари кимлар?» Расули акрам жавоб бердилар: «Кўрганда Аллоҳнинг зикри ёдга тушадиган бандалардир». Бошқа бир ривоятда эса: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан сўрадилар:

9. Улар Оллоҳнинг оятларини озгина қийматга алмаштириб, (инсонларни) Унинг Йўлидан (яъни, Динидан) тўсдилар. Дарҳақиқат, улар энг ёмон ишни қилгувчи бўлдилар.

Аллоҳга қасамки, агар бутун халойиқ ўзларида ҳақни ботилдан ажратиб олиш маҳорати, комил ақл ва кифоя қилувчи малаканинг борлигини гумон қилсалар ҳам уларни залолат аҳлининг китобларини мутолаа қилишдан имкон борича тўсиш лозим бўлади.

Баҳз ибн Ҳакимдан, отасидан, бобосидан ривоят қилинади:

Оллоҳ таоло мени зикр қилсин деб бандаларини яратди, шукр қилсин деб, уларга ризқ берди. Аммо кўплар Оллоҳдан бошқага қул бўлдилар, бошқаларга шукр қилдилар, нонкўрлик, жафокашлик табиати ундай тубан нафсларга ғолиб келди. Бас улар сенинг эҳсонингни кўра олмасалар, яхшиликларингдан тонсалар, балки сен уларга яхшилик қилганинг эвазига улар сенга душманлик қилсалар, яширин адоват ўқини отсалар ларзага тушма: «Улар (мунофиқлар) фақат Оллоҳ ва Унинг Пайғамбари уларни Ўз фазлу карами билан бой-бадавлат қилиб қўйгани учунгина (шукроналар айтиш ўрнига Оллоҳ ва Унинг Пайғамбарини) ёмон кўрдилар, холос». (Тавба сураси, 74-оят)

Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг:– “Замзам суви нима учун ичилса, шунинг учундир”, деганларини кўпчилик эшитган ва унга амал қилиб келади. Яъни, замзам сувини ният қилиб ичишнинг хосияти, шарофати ва баракоти бор экани, шак-шубҳасиздир. Дунѐ таниган олимлар ҳам уни ният қилиб ичган эканлар:

Туркия Украинага йирик калибрли пулемётлар етказиб бериш ниятида ва аллақачон 600 дан ортиқ қурол етказиб берган, деб хабар беради Middle East Eye савдонинг боришидан хабардор манбаларга таяниб.