Ғуслда ҳам тартиб билан ювинмоқ суннатдир. Ғуслнинг суннатлари олтита:

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади: «(Саҳобалардан) уч нафари Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ибодатлари ҳақида сўраш учун Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалолларининг уйларига келишди. Уларга хабар берилгач, улар буни (ўзлари учун) оз санагандек бўлиб, «Биз қаёқда-ю, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қаёқдалар?! Ахир, у зотнинг аввалгию охирги гуноҳлари мағфират қилинган бўлса», дейишди. Шунда улардан бири: «Мен абадулабад туни билан намоз ўқиб чиқаман», деди. Бошқаси эса: «Мен умр бўйи рўза тутаман, (ҳеч қачон кундузи) оғиз очиқ юрмайман» деди. Яна бошқаси: «Мен аёллардан четланаман, ҳеч қачон уйланмайман», деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг олдига келиб: «Сизларми шундай, шундай деганлар? Ҳой, Аллоҳга қасамки, албатта, мен сизларнинг (ичингизда) Аллоҳдан энг қўрқувчироқ ва тақводорроғингизман. Лекин мен рўза ҳам тутаман, оғиз очиқ ҳам юраман, намоз ҳам ўқийман, ухлайман ҳам ва аёлларга ҳам уйланаман. Ким менинг суннатимдан юз ўгирса, у мендан эмасдир», дедилар (Муттафақун алайҳ).

Охиратида зафарга эришишга ҳарис бўлган тақводор мусулмон белгиланган суннат намозларни ҳам ўқийди. Куну тун кучи етганича нафл намозларни адо қилади. Зеро, нафл намозларни кўп ўқимоқ, инсонни Парвардигорига яқинлаштиради. Уни Аллоҳнинг муҳаббати, Унинг ризоси мақомига етказадики, у олий мақомдир. Агар инсон у мақомга етса, Аллоҳ уни севади, азаз қилади, қўллаб-қувватлайди. Унинг эшитадиган қулоғи, кўрадиган кўзи, ушлайдиган қўлига айланади. Бунга қуйидаги ҳадиси қудсий далилдир: “Бандам Менга нафл ибодатлар билан яқинлашар экан, Мен уни севаман. Уни севсам, унинг эшитадиган қулоғи, кўрадиган кўзи, ушлайдиган қўли, юрадиган оёғига айланаман. Сўраса - бераман, паноҳ тиласа - паноҳимга оламан” (Бухорий ривояти).

Бизнинг ўлкаларда фарз намозларидан аввал ва кейин ўқиладиган намозларни суннат, бошқа ихтиёрий намозларни эса нафл намозлар деб аталиши урфга кирган. Аслида фарз намозлардан аввал ва кейин ўқиладиган нафл намозларни суннати муаккада ҳисобланади. Таъкидланган суннатларни Пайғамбаримиз соллаллоху алайҳи васаллам доим ўқиб юрганлар, жуда кам ҳолатларда тарк қилганлар.

Намоз, рўза, ҳаждаги суннат ва нафл амалларни деб фарз амаллардан инсонларнинг машғул бўлиб қолишлари хатодир.

«Суннат» сўзи эса, араб тилида «тариқат–маънавий йўл» маъносини англатади. Фалончининг суннати дегани унинг ҳаётий йўли, деганидир. Шундан келиб чиқиб, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари, деганда тарийқатлари, йўлларини тушунамиз.

Афзалликлар илми вожиб амалдан вожиброқ амални муқаддам билишни, вожиб амални эса мустаҳабдан муқаддам қилишни, ҳамда фарз ва вожибларда бепарво бўлмай, суннат, мустаҳабларда енгиллик қилишимизни вожиб қилади ҳамда асосий фарз амалларни бошқасидан кўпроқ таъкидлайди, хусусан, иккита асосий фарз ҳисобланмиш намоз ва закот амалларини кўп айтади. Улар шундай амалларки, у ҳақда Қуръони Каримда йигирма саккиз ўринда биргалиқца зикр қилинган, бу ҳақда кўплаб ҳадислар ворид бўлган.

Пайғамбармиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга юборилган шариатнинг ўзига хос жиҳатларидан бири бошқа пайғамбарларнинг шариатларига нисбатан енгилликлар, рухсатлар берилганидир. Биргина намознинг ўзида касал ва узрли инсонлар, қариялар, шунингдек, мусофир кишиларга хдм бир қатор енгилликлар берилган. Унга кўра мусофир кишилар тўрт ракатли фарз намозларни икки ракатга қисқартириб ўқишлари жоиз экани оят ва ҳадислар билан собит бўлган. Равотиб суннат намозлар эса қаср қилинмаган ҳолда тўлиқ ўқилади. Фарз намозларнинг қаср қилиниш масаласида бирор эътиборга молик ихтилоф йўқ. Буни барча мазҳаб вакиллари бир овоздан эътироф қиладилар. Аммо фарзларга давомли равишда тобеъ бўлган равотиб суннатлар сафарда ўқиладими ёки уларни тарк қилинадими деган масалада бироз ихтилоф бўлиб, Имом Нававий айтганларидек, жумҳур уламолар наздида сафарда суннати равотибларни ўқиш мустаҳаб амалдир. Аммо баъзи тоифалар суннатлар сафарда тарк қилинади, суннатларни сафарда тарк қилиш суннат, деган маънода ихтилоф қилганлар.

Пайғамбар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг гўзал бир суннатлари ғарб олимларининг илмий тадқиқотларида ўз тасдиғини топди. Бу ҳақда Islam-today манбаси хабар берди.

Савол: Бундан аввалги боб қабр азоби ҳақида эди. Боблар кетма-кетлигида ҳам ўзаро бир-бирига боғлиқлик бўлади. Шу сабабдан бу бобнинг аввалги бобга қандай алоқаси бор?