Тарихий ва фалсафий нуқтаи назардан қаралганда, Худони инкор қилган жамиятларда кўпинча шахсга сиғиниш ривожланиши кузатилади. Бу ҳолат тасодиф эмас, балки маънавий ва метафизик бўшлиқни тўлдиришга бўлган инсоний эҳтиёж натижасидир.
Нега бундай бўлади?
1. Инсон табиати мутлақликка муҳтож
• Инсон қалбида муқаддаслик, ҳурмат ва итоат қилиш эҳтиёжи мавжуд.
• Агар бу эҳтиёж Худога йўналтирилмаса, у одамларга, идеологияларга, давлатга қаратилади.
Ибн Халдун айтган: “Инсон табиатан тиқилган жойини тўлдиришга интилади.”
2. Худосизлик метафизик бўшлиқ қолдиради
• Атеизм ёки секуляризмда:
o Яратувчи йўқ,
o Охирги жавобгарлик йўқ,
o Абадий мақсад йўқ.
• Бу бўшлиқни шахс, етакчи, партия ёки давлат идеологияси тўлдиришга киришади.
Тарихий мисоллар:
Сталин (СССР)
• Расмий атеизм сиёсатида масжид ва черковлар ёпилди.
• Лекин ўрнига “Сталинга сиғиниш” келди:
o Портретлар ҳар жойда,
o У нутқ қилганда халқ йиғлайди,
o Уни “пайғамбар” сифатида кўришарди.
Мао Цзэдун (Хитой)
• Хитойда Конфуций ва динлар таъқиқланди.
• Лекин Маога:
o “Офтоб каби нур сочувчи”,
o “Ҳақиқатнинг манбаи”,
o Унга бағишланган шеъру қўшиқлар пайдо бўлди.
Ким Ил Сунг ва Ким Чен Ир (Корея Халқ-Демократик Республикаси)
• Атеистик давлат, лекин етакчининг сурати ҳар хонада, мактабда, уйда.
• Унинг оиласини “иқбол ва муҳаббат тимсоли” сифатида тавсифлаш — расмий сиёсат.
Фалсафий хулоса:
• Ҳақиқий Худо инкор қилинганда, унинг ўрнини инсон яратган “худо”лар эгаллайди.
• Шахсга сиғиниш — бу ижтимоий бутпарастликнинг муосир шаклидир.
• Бу ҳолат:
o Эркин фикрлашни ўлдиради,
o Гўё “илмий” ва “секуляр” жамиятда ҳам иррационаллик, қурқув ва ибодатга ўхшаш муносабат пайдо бўлади.
Қуръондан ишора: “У ўз хоҳиш-истакларини худо қилиб олган одамни кўрмадингми?” (Жосия сураси, 23-оят)
Худосизлик маънавий ва метафизик бўшлиқ яратади. Бу бўшлиқни аксар ҳолларда инсонга сиғиниш, шахсни мутлақ ҳақиқат манбаи сифатида кўриш ўрнини босади. Яъни, етим қолган қалб “сиғиниш” учун янги кумир яратади.
Абу Муслим (профессор)
