У сўровчилар истагини ўз ўрнига қўймоқ дуо қилувчилар дуосига ижобат қилмоқ ва муҳтожлар заруратига кифоя этмоқ илинжи ила юзланиладиган Зотдир. Балки неъматни сўрашдан олдин беради ва дуодан олдин марҳамат қилади. Бу эса фақат Аллоҳ таолодир! Чунки у муҳтожлар ҳожатини сўрашларидан олдин билади. Ваҳолонки, буни азалдан билган ва озиқ-овқатларни яратиш ва барча ишларга етказувчи асбобларни муяссар қилиш билан ҳожатларга кифоя қилувчи сабабларнинг тадбирини қилгандир.

Ар-Рақийб шундай зотки, Алийм билувчи ва Ҳафийз сатрловчидир. Кимки бир нарсадан бир он ғофил қолмасдан, сартлаб турса ва уни доимий мулоҳаза қилиб турса, бунда ман қилинган нарса уни билиб, сезиб турса, шу кишига рақиб дейилади. Гўёки бу сифат илм ва ҳифз маъносидадир.

У шундай зотки, жазо беришга қодир бўлган вақтда ҳам афв қилади; ваъда қилса вафо қилади; агар эҳсон қилса, бировга неъмат берса умидворлик чегарасидан ҳам зиёда қилиб беради; кимга қанча неъмат берганига аҳамият бермайди; Ўзидан бошқага ҳожат тушса (яъни банда бошқа бир бандадан тиланса) рози бўлмайди; кимки жафо, зулм кўрса, ҳитоб қилади; золимнинг зулмидан тўлиқ хабардордир; кимки Ўзига илтижо қилиб сиғинса, ташлаб қўймайди ва уни ҳар хил восита-сабаблар ва ҳимоячилардан беҳожат қилиб қуяр.

Балки бунинг ортида тиббиёт, астрономия, география, биология каби сеҳр ва тилсимлар билан боғлиқ жуда кўп илмлар бор дерсан.

Расулуллоҳнинг “Ёсин сураси қуръоннинг қалбидир” деган ҳадиси ҳақида ҳукм чиқариш учун илм толибига эслатма

Бу қисм даъват қилинган Зотни танитилиши ҳақидадир. Бунда маърифатуллоҳ - Аллоҳни англаш илми шарҳланади. Бу эса забаржаддир. Қуйидагилар бу маърифатни ташкил этади:

У жалол васфлари билан сифатланган Зотдир. Жалол васфлари бойлик, мулк, тақаддус (қудс, мудаддаслик), илм, қудрат ва биз ушбу китобда зикр қилиб ўтган бошқа сифатлардир. Бас, буларнинг барчасини жамловчи зот Жалили мутлақ бўлиб, унинг жалолати мазкур сифатлардан бир миқдордан олган бўлади. Демак, мутлақ жалил фақат Аллоҳ таолодир.

Балки сен жавоҳирлар ортида яширилган рамзлар ва ишоратлар ҳақида билишни истарсан? Биз Қуръонда жамланган у жавоҳирлар ҳақида баён қилгандик. Билиб олки, инсонлар наздида Кибрити Аҳмар моддий оламдаги бор-йўғи оддий кимёвий бир модда. Ҳар бир нарсанинг моҳиятига қадам мана шундай оддий сифатларидан бошланади. Секин-секин чуқурлашиб, улуғ сифатларигача етиб борилади. Шу тарзда тош ёқутга, мис эса соф олтинга айланади ва дунёдаги юракни сиқувчи, зерикарли ҳодисалар роҳат бера бошлайди, ўтмишдан узоқлашиб, келажакка юзланилади. Қалб жавоҳирларининг қандай қилиб ҳайвоний разолат ва жаҳолат саргардонлигидан фаришталар каби покизалик-ка эришганини кўрмаяпсанми? Бу тарзда кўнгил асфала софилийндан аълойи иллийинга юксалади. Қалб оламлар Роббига яқинликка эришади, абадул абад Унинг жамолига мушарраф бўлиш бахтига сазовор бўлади. Хўш, энди айтчи, Кибрити Аҳмар сўзи бу вазият энг муносиб номми ёки муносиб эмасми? Мана шу сабабдан ҳам биз бу мартабага Кибрити Аҳмар номини бердик.

Ақлида заифлиги борларнинг одати асли шундайдир. Улар кишиларни ҳақ орқали эмас, балки ҳақни кишилар воситасида билишга уринадилар, ҳақни кишиларга боғлаб қўядилар. Оқил киши эса бунда оқиллар саййиди Али розияллоҳу анҳунинг: “Ҳақни кишилар орқали таний олмайсан. Сен ҳақни билгин, шунда унинг аҳлини ҳам билиб оласан”, деган ҳикматларини ўзига шиор қилиб олади.

Бу исм кифоя қилувчи маъносидадир. Бир нарсага кифоя қилувчи Зот унинг ҳасийби бўлади.