Ўспан ботир — Қозоғистонда ва Марказий Осиёда машҳур бўлган қозоқ миллий қаҳрамони. У XX асрнинг биринчи ярмида Шарқий Туркистонда, ҳозирги Хитойнинг Шинжон-Уйғур мухтор районида совет ва хитой қўшинларига қарши курашган. Ўспан ботир қозоқларнинг миллий озодлик ҳаракати етакчиларидан бири бўлиб, ўзининг мустақиллик ва эркинлик учун олиб борган кураши билан халқ орасида шуҳрат қозонган.

54 ёшли уйғур иқтисодчиси ва инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Илҳом Тўхтининг Хитой расмийлари томонидан умрбод қамоқ жазосига ҳукм қилинганига 10 йил тўлди.

Уйғур мусулмонларига нисбатан таъқиблар давом этмоқда.
Қрим ахборот агентлиги Хитой Коммунистик партияси (ККП) декларациясига таяниб, декларацияда кўрсатилган тақиқларни эълон қилди. Бошқалар орасида:

Тошкент шаҳри ва Ўзбекистоннинг бошқа ҳудудларида 3−4 балли зилзила сезилди. Унинг эпицентри Шарқий Туркистонида, Қирғизистон билан чегарада жойлашган. Зилзила эпицентрда 7 баллни ташкил қилган.

Хитой мусулмонлар сони катта ҳудудларда масжидлар сонини камайтирган ҳолда диний назоратни кучайтирмоқда. Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро "Human Rights Watch" ташкилоти шундай мазмунда таҳлилнома тақдим этди.

Ҳисоботлар, текширувлар ва фош қилувчи материалларда Хитойнинг нотинч ғарбий минтақасида кенг тарқалган қийноқлар, ўзбошимча ҳибслар ҳамда мусулмонларнинг диний ва репродуктив ҳуқуқларининг бузилиши ҳақида батафсил маълумот берилган.

Германияда жойлашган Жаҳон уйғурлари конгресси 2023-йилги Нобел Тинчлик мукофотига номзод сифатида кўрсатилмоқда.

88 яшар уйғур олими, шайх Абдулаҳад Махдум Хитой полициясида хибсда булган пайти ўлдирилгандан буён беш йил ўтди. Шайх 2017 йил оиласи билан бирга ҳибсга олинган ва 10 йилгача муддатга қамаган эди. Шайх 1930 йил Шаркий Туркистоннинг Хўтан префектураси Қоракаш уездида туғилган. Унинг отаси шайх Барот охун ҳам Хитойда 1937 йил қамоқда ўлдирилган.

Қуръони карим маъноларини Уйғур тилига биринчи бўлиб таржима қилган уйғур олими Хитой концлагерида ўлдирилган.

Коммунистик Хитой томонидан босиб олинган Шарқий Туркистонга (Шинжон-Уйғур мухторияти деб аталадиган ҳудуд) 14 давлатдан келган ажойиб "уламолар" ташриф буюриб, мусулмон диёрида исломни йўқ қилишга розилик бериб, уни дерадикализация ва терроризмнинг олдини олиш сиёсати деб атади.