Мен гўёки исломий бўлган бир ташкилотнинг ушбу хабарига дуч келдим:
"ал-Буруж матбуоти: Қизингизни шу қадар малакали қилиб қўйингки, унга ким турмушга чиқиши ҳақида қайғурмайдиган бўлинг! Унинг тўйи учун пул йиғишдан кўра, унинг таълимига сармоя киритинг ва энг муҳими, уни турмушга тайёрлаш ўрнига, ўзи учун тайёрланг! Унга ўзини севишни ва ўзига ишонадиган бўлишни ўргатинг."
Ва мен буни ўзимга қаратилган даъват сифатида қабул қилдим. Цензурасиз феминизмни қўллаб-қувватлаш. Менинг жавобим:
Қизингизни шу қадар ўзига бино қўйган, мағрур қилиб қўйингки, ҳеч ким унга уйланишни хоҳламасин.
Тўй пулини коллежда ўқишга сарфланг, бу уни исломни жимгина тарк этадиган феминистша айлантиради.
У ўқишни тамомлагач, корпорацияда ишлаб, ниҳоят "кучли ва мустақил аёл" бўлиши мумкин.
У ерда бухгалтерияда ишлайдиган Тимни севиб қолиши мумкин, лекин бу ҳақида сизга айтмайди, чунки у билади, барча қарашларингиз ва аёлларни қўллаб-қувватлашингизга қарамай, сиз ҳали ҳам унинг офисдаги тўғри келган одам билан бирга ётишини қўллаб-қувватламайдиган даражада илғор эмассиз.
У 35 ёшга киргач, нега ҳеч ким қизингизга совчи юбормаётганига ҳайрон бўласиз.
Маълум бўлишича, эркаклар унинг "шунчалик малакали" эканлигига аҳамият бермайдилар.
Сиз ниманидир ташкиллаштириш учун оилавий алоқалардан фойдаланасиз.
У истамай рози бўлади, чунки у тўсатдан фарзанд кўришни жуда хоҳлаб қолади.
Унинг никоҳи фалокатдир, чунки сиз унга "ўзини севишни" ўргатганингиз ва уни "ўзи учун тайёрлагансиз" ва уни муваффақиятли никоҳга сезиларли ҳисса қўшишга қодир бўлмаган ўзини ўзи ўйлайдиган нарциссга айлантиргансиз.
Ажрашган ёлғиз онанинг ҳаёти фильмларда кўрсатилгандек жозибали эмас.
"Отам менинг ҳаётимни барбод қилди, чунки у ҳаддан ташқари назорат қиларди."
Кўплаб феминистларни ранжитсада, лекин бу биз тобора кўпроқ кўраётган нарсадир. Албатта, қоидадан истиснолар ҳам бор, лекин "таълим" айнан шу мақсадда яратилган.
Лекин хотин-қизлар таълими ҳақида ўйлашимиз керак эмасми?
Аёлларга таълим керакми?
Эркаклар таълимга муҳтожми?
Таълим ўзи нима?
Агар сиз замонавий Ғарб қадриятларини тарғиб қилмоқчи бўлсангиз ёки уларни "исломий" деб қайта тўпламоқчи бўлсангиз, бу саволларга жавоб беришдан маъно йўқ.
Ўтган 200 йил ичида қанчадан-қанча "диний" ва "зиёли" мусулмонлар Ғарб қадриятларини ўзлаштириб, уларни сунъий равишда Исломга энг қўпол ва камситадиган тарзда йўналтиришди.
Ислом аёл ҳуқуқларини яратган!
Йўқ бундай эмас.
Ислом демократияни рағбатлантиради!
Йўқ.
Ислом инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилади!
Йўқ.
Ислом аёллар етакчилигини рағбатлантиради!
Умуман олганда, аксинча.
Бизнинг жиддий заиф томонларимиздан бири шундаки, биз ғарбпараст эътиқодлардан мустақил равишда объектив ВОҚЕЛИКни аниқлай олмаймиз.
Менга "ҳақиқий" таҳлил беринг, масалан, қизларингизга бошланғич мактабдан коллежгача оддий таълим беришнинг нимаси яхши. Келинг, уриниб кўрамиз.
Шармандали сондаги мусулмонлар бу масалада бир сония ўйлаш учун ҳам жуда хафа бўлишади.
Шармандали сондаги мусулмонлар гапни қуйидагилардан бири билан бошланади:
ЛЕКИН БИЗГА МУСУЛМОН АЁЛ ШИФОКОРЛАР КЕРАК!!!!
АММО ИСЛОМДА АЁЛ ОЛИМЛАР БОР!!!!
СЕН ЭКСТРЕМИСТСАН!!!!
Улар қодир бўлган нарса фақат шудир.
Агар онгимиз сохта (бўш) Ғарб меъёрлари қулига айланган бўлса, нима тўғри ва нима нотўғри, нима ҳақиқат ва нима ёлғонлигини қаердан биламиз?
Ушбу таҳлилни кўриб чиқинг. Бу менинг уринишим. Агар ҳаракат қилсангиз, ҳатто яхшироқ нарсани ўйлаб топишингиз мумкин.
Қизим таълимга мутожми?
Бу сўз нимани англатишига боғлиқ. Бу, шунингдек, аёлга нима кераклигига боғлиқ.
Аёллар Жаннатга кириш учун Аллоҳнинг розилигига эришишлари керак. Мен қизим Жаннатга тушишини истайман. Шунингдек, унинг бахтли ҳаёт кечиришини ҳам хоҳлайман.
Таълим бунга хизмат қиладими?
Таълим ўзи нима?
Олий таълим билан якунланадиган дунёвий таълим.
У ерда нимани ўргатишади?
Муассасанинг асосий ихтисослашувига боғлиқ. Бу касб бўлиши мумкин (масалан, шифокор, адвокат ва бошқалар) ёки маданият соҳаси (масалан, аёллар масалалари, гуманитар фанлар, тарих ва бошқалар бўйича тадқиқотлар).
Ҳар бир ихтисослашув турининг ижобий ва салбий томонлари қандай?
Маданий таълим соф мавкуравий ишлов беришга ўхшайди. Айтайлик, француз адабиёти ёки Европа фалсафасини ўрганадиган мусулмонларга Ислом учун қанчалик муҳим? Бу уларга охиратда нима беради? Ҳеч нарса. Бундан ташқари, бундай таълим кўпинча имоннинг заифлашишига ва ҳатто муртадликка ҳисса қўшади. Агар қизимнинг Исломдан чиқишини истасам, менинг фикримча, бу вазифани у ерда ҳар хил фалсафалар билан мияни ювиб ташлайдиган коллеждан кўра яхшироқ бажара оладиган жойлар бўмаса керак. Муртад бўлмасдан университетни тугатган ҳар бир мусулмон аёл учун сиз эшитмаган юзта мусулмон аёл бор-ки, чунки уларнинг ота-оналари нима бўлганини тан олишдан уяладилар.
Касб ҳақида нима дейиш мумкин?
Ўғлим хотини ва болаларини боқишга мажбурдир. Дунёдаги ўртача одам иш ҳақи учун оғир жисмоний меҳнат билан шуғулланади. Бу машаққатли иш муқаррар ва мажбурийдир. Агар у даромад олиш учун малакасини ошириш ва меҳнатини енгиллаштириш учун касбий тайёргарликдан ўтишга қодир бўлса, бунга арзийди.
Менинг қизим, Исломга кўра, ҳеч кимни, ҳатто ўзини ҳам моддий таъминлашга мажбур эмас, шунинг учун у касбий таълим олиш учун сўзсиз эҳтиёжга эга эмас. Қолаверса, кўп аёллар ихтисосликка эга бўлиб, ҳалигача Исломга тўғри келмайдиган муҳитда қолишади. Бу касблар қизим олдига қўйган мақсадларимни хавф остига қўяди.
Айтайлик, қизимнинг ақл даражаси ўртача – у ҳолда унинг IQ даражаси яхши шифокор бўлиш у ёқда турсин, шунчаки шифокор бўлиш учун ҳам юқори бўлмайди. Аксарият мусулмон аёллар худди шундай (статистик маълумотларга кўра). Бутун таълим тизими ана шу факт асосида қурилган. Таълим миллий ЯИМни ошириш учун аёлларни ишчилар синфига жалб қилишнинг самарали конвейердир.
Ҳамма гап шунда.
Шахсан мен қизимни ЯИМ учун қурбон қилишдан манфаатдор эмасман.
Агар унинг IQ даражаси ўртачадан юқори бўлса ҳам, уни бундай қилишга ундаш шарт эмас. Бу уни Жаннатга олиб борадими? Балки. Аммо унга ҳаётдан кўпроқ қониқиш олиб келадиган кўплаб бошқа, тўғридан-тўғри йўллар мавжуд.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Эри ундан рози бўлган ҳар қандай вафот этган аёл жаннатга киради", деганлар. (Термизий)
Жаннат ва аёл-шифокорлар ҳақида ҳадис йўқ.
Хуллас, яхши хотин бўлишни ўрганиш, яхши хотин ва она бўлишга интилишни ўргатиш фақатгина қизим манфаатларида. Қандай қилиб уни ушбу соҳаларда муваффақиятга эришиш учун созлашим мумкин?
Қандай қилиб таълим уни бу мақсаддан чалғитади? Шифокор бўлиш учун камида 24 йил узлуксиз интенсив ўқиш керак. Агар ҳаммаси жойида бўлиб, иймонини сақласа ва ҳоказо, у ёшлигининг энг яхши йилларини - турмуш қуриш учун мос ёшнинг энг юқори чўққисида - ўқишда ўтказиши керак бўлади. Бунга арзийдими? Бундан кейин эр топа олмаса-чи? Бунга арзийдими? Дарҳақиқат, у шифокор бўлиш учун нимадан воз кечади?
Айтайлик, унинг IQ даражаси ўртачадан юқори.
Тахминан ўттиз йиллик ўқишдан кейин иймонини йўқотмасин дейлик. Айтайлик, у кейинроқ турмушга чиқиши мумкин.
Айтайлик, у шифокор бўлиб ишлаган ҳолда турмушга, болаларга эътибор бера олади.
Мусулмон аёлларнинг неча фоизи бу талабларга жавоб бера олади? Ярим фоизми? Ундан ҳам камроқми?
Аёлларнинг бундай кичик фоизига ҳақиқатан ҳам керак бўладиган нарсага асосланиб, "таълим" ни тарғиб қилиш ақлдан озганга ўхшайди.
Бошқа касблар ҳақида нима дейиш мумкин?
Дунёда ишлайдиган аёлларнинг аксарияти бошқа танлов йўқлиги ва иш таълимни талаб қилмагани учун шундай қилишади. Бу хизмат, овқат пишириш, тозалаш, таълим олаётган юқори табақадаги аёллар учун ишлаш.
Бугунги кунда мусулмон дунёсида аёлларнинг таълим олишини энг катта тарғиб қилувчилар қизлари телевизорда кўрган европалик аёллар каби "ҳурматли" офис ишларида ишлашини истаган ўрта синфдан юқори бўлган мусулмон эркаклардир. Калтафаҳмлик. Ёки уларнинг баъзиларига оддийгина: "Таълим - энг муҳим нарса" деган клише сингдирилган ва улар бу ҳақда кўп ўйламасдан бу тезисни қабул қилишган. Ҳақиқатан ҳам юқоридаги сабаблардан бирини келтириб, таълим тарафдори сифатида гапираётганларининг асл сабаби шу эканлигини тан олишмайди.
Қизимнинг эри вафот этса ёки ажрашса-чи? Мен уни қўллаб-қувватлайман. Агар мен йўқ бўлсам-чи? Отам уни қўллаб-қувватлайди. Агар у ҳам мавжуд бўлмаса-чи? Акалари уни қўллаб-қувватлайдилар. Агар улар ўлса-чи? Бошқа эркак қариндошлар уни қўллаб-қувватлайди. Агар унинг эркак қариндошлари бўлмаса-чи? У бошқа эр топа олади. Уни яхши мусулмон аёл қилиб тарбиялаганим яхши. Кўплаб яхши мусулмонлар уни ўзларига хотин қилиб олишга тайёр.
Аммо коллеж дипломини қўлга киритиш орқали ажралиш ёки эрининг ўлимига олдиндан тайёргарлик кўриш осонроқ эмасми?
Нима учун?
Яна коллеж унга қимматга тушади, чунки у энг қимматли, тежамкор эр топиш ўрнига, ёшлигининг энг яхши йилларини дарсларда ўтказади.
Коллежда у битирув вақтида иймони заифлашган ёки йиқилган талаба қизларнинг кўпчилиги орасида бўлиб қолиши мумкин.
Коллежни тугатгандан сўнг, у профессионал жамоада вазнга эга бўлиш учун ўз даражасини олиш учун иш тажрибасига муҳтож бўлади. Шундай қилиб, никоҳ ўрнига яна икки йил ишлаш.
Ниҳоят, эри вафот этганидан сўнг дипломидан фойдаланмоқчи бўлганида (гўё бу муқаррар!), унинг дипломи мамлакат меҳнат бозорида ҳали ҳам талабга эга бўлишига умид қилиш мумкин. Акс ҳолда, бу вақт ва барча пуллар шунчаки ҳавога учган бўлади.
(Ва биз кўплаб коллежларда таълим шунчалик қиммат эканлигини ҳисобга олмадик, уни молиялаштириш учун фоизли ва фоизсиз кредитлар керак).
Шундай қилиб, "эр ўлган тақдирда керак бўлиб қоладиган диплом" - бу жуда шубҳали фикр.
Хўш, аёллар учун таълимнинг қадри нимада?
Хотин-қизлар исломий "таълим"га эга бўлиши керак, демоқчи бўлсак, "таълим"га ўзимизча таъриф берсак, ҳа, розиман. Илм олиш ҳар бир мусулмон, жумладан, аёл кишидан ҳам талаб қилинади. Лекин бу ақида, ибодат, ҳаром ва ҳалол фарз соҳалари ҳақидаги билимдир. Буларнинг барчасини ёшлигида ўрганиш мумкин.
Қизимни таълимга ундашга бошқа сабаб йўқ. Агар у қизиқса (унинг ақли ўртачадан юқори бўлса), у яхши хотин ва она бўлишни ўрганиш қанчалик муҳимлигини тушуниш шарти билан кўпроқ ўрганиши мумкин.
Шундай қилиб, биз таълим нима эканлигини, ундан нима зарарли ва нима фойдали бўлиши мумкинлигини очиб бердик. Биз таълим-тарбияга ҳам ўзининг муносиб ролини бердик, бу эса охиратда бу ҳаёт ва охират учун қадрли бўлган нарсага асосланади.
Ғарб аралашувидан олдинги тарихимизга назар ташласак, мусулмонлар қизларини қандай тарбиялаганликларини кўрамиз. Оталарни ўз қизларини ўқишга юборишга ундайдиган кенг қамровли баёнотни топа олмайсиз – худди бугун таълим олға сурилаётгани каби. Сиз шунга ўхшаш нарсани топа олмайсиз. Буларнинг барчаси замонавий инновациялар.
Мен қизимни тўхтатяпманми, унинг бахтига халақит беряпманми?
Фақат аксинча. Агар унга муваффақиятсиз ҳаёт моделини юкласам, мен уни тўхтатаман. Замонавий Ғарбда никоҳ институти бутунлай йўқ қилинган. Аёллар эркакларга айланмоқда ва гендер роллари ўз маъносини йўқотди.
Депрессия, руҳий касаллик, руҳий азоб-уқубат ҳақидаги статистика кўзлари борлар учун етарли. Замонавий таълим эса бу статистикага катта ҳисса қўшмоқда.
Қизим ҳақида паст фикрдаманми?
Йўқ, мен унга фақат энг яхшисини тилайман. Бу менинг таҳлилимнинг асосий хабари эди.
Мен унга доим ёрдам бераман ва қўллаб-қувватлайман иншааллоҳ. Агар унинг истеъдоди бўлса ёки бирор нарсага қизиқса, мен уни ҳалол йўл билан бу борада кучайтираман. Буларнинг ҳеч бири коллеж дипломига ҳеч қандай алоқаси йўқ, бу уни минг хил йўллар билан хавф остига қўяди ва бунинг эвазига Ғарб томонидан қўлланилган ижтимоий муҳитнинг розилигидан бошқа ҳеч нарса таклиф қилмайди.
Менга бундай маъқуллаш қизиқ эмас.
Яна бир бор айтаман, бу менинг таҳлилим. Ўзингиз ҳақингизда ўйланг, лекин ҳар доим ҳақиқатга қайтинг. Ҳақиқатни Ислом белгилаб беради.
Ушбу матнда кўриб чиқилмаган бошқа кўплаб сценарийлар мавжуд, лекин умуман олганда, у кенг қўлланиладиган ва универсалдир. Валлоҳу аълам.
Бу олий таълим йўлидан ўтган аёлларга ҳужум ҳам эмас. Агар иймон бузилмаган ҳолда ўтиб кета олсангиз, алҳамдулиллаҳ. Кўплаб таҳсинга сазовор мусулмон аёллар бу йўлдан ўтган, лекин биз бу йўлнинг улкан оқибатларини ҳам қадрлашимиз керак. Ечиш керак бўлган жиддий муаммолар мавжуд. Агар сиз ҳамма нарсани яхши деб ҳисобласангиз ва клише далилларга мурожаат қилсангиз, бу муаммони янада кучайтиради.
Аллоҳим қизларимизни ўз паноҳида асрасин ва бизга уларни энг гўзал қилиб тарбиялашимизни насиб этсин.
Абу Муслим тайёрлади
