Бу фожиа ҳақида бир неча бор, жумладан, сайтимизда ҳам ёзилган ва бу ҳақида бугун кўпчилик айтади. Бироқ, бу суҳбатларнинг барчаси фақат ўтмиш фожиаси билан чекланиб қолса, мутлақо иккиюзламачилик бўлади.
Аслида, фожиа бугунги кунгача давом этмоқда. Ва бу нафақат асосан Украинанинг жанубини ўз ичига олган тарихий Қрим ҳудудида содир бўлаётган Украинага қарши давом этаётган урушнинг фожиаси. Бу, шунингдек, 2014 йилда Қримнинг Россия томонидан босиб олиниши билан қайта бошланган қрим-татар халқи учун фожиадир.
Қрим татарлари 2014 йилда ўз имкониятларидан фойдаланиб, Кремл манфаати эвазига ўз садоқатини сотишмади, деган одамлар ё жоҳил ёки била туриб ёлғон гапирувчи аблаҳлардир. Негаки, "Россия Қрими" ва унинг "она бандаргоҳига қайтиши" ҳақидаги бутун концепция дастлаб Қрим татарларининг депортация қилинишини оқлашга асосланган эди. Усиз, урушдан олдинги даврга нисбатан демографик мувозанатни ўзгартирган ҳолда, Қримдаги асосий этник жамоаларнинг нисбати бутунлай бошқача бўлар эди. Бу мувозанат Россия империяси томонидан забт этилишининг бошидан бери насроний мустамлакачилар томонидан тизимли равишда ярим оролдан мунтазам равишда сиқиб чиқарилган Қрим татарлари зарарига ўзгарганлиги ҳақида гапирмаса ҳам бўлади
Депортациядан Қрим татарлари мустақил Украина даврида Қримга оммавий равишда қайтишни бошладилар ва шу пайтда улар Қрим-татар халқи мажлиси тимсолида қандайдир миллий ва сиёсий субъективликни шакллантирдилар, улар қабиладошларини ўз ҳуқуқлари учун жангга сафарбар қилдилар. Бу "Россия Қрими" тарафдорлари учун мустақил Украина ҳукмронлиги давридаги ҳаётнинг энг оғир жиҳатларидан бири эди. Йўқ, Қрим эмас, балки Таврида бўлса ҳам - улар "Қрим" этнотопоними билан бирга юрадиган туркий тарихнинг хотирасини ўчиришни хоҳлаб, бу ярим оролни ҳар доим шундай деб аташган.
Шунинг учун, Украина ва Россия ўртасида танлов қилишда Қрим татарларининг катта қисми, уларнинг онгли қисми биринчисини танлагани, бу хато эмас, балки қонуниятдир. Ахир, агар қримликлар ва запорожьелик казаклар ўртасидаги муносабатлардан бошлаб, қрим-татарларнинг Украина билан муносабатлари ҳар хил бўлса, ҳам зиддиятли, ҳам иттифоқчи бўлсада, Россия империяси, СССР ва ҳозирги Россия Федерацияси билан муносабатлар доимо шундай салбий бўлиб келган.
2014 йилдан бошлаб Қримда бир томондан Қрим татарларини ундан сиқиб чиқариш, иккинчи томондан эса Россиядан келган мустамлакачилар билан тўлдиришдек анъанавий рус-империалистик сиёсати қайта бошланди. Фақат 2019 йил маълумотларига кўра, 280 мингга яқин қрим-татардан 50 мингга яқин киши, яъни аҳолининг деярли 18 фоизи Қримни тарк этган. Шу билан бирга, ярим оролга Россиядан тахминан шунча мустамлакачилар олиб келинган, уларнинг аксарияти Қрим-татар халқига ва исломга душманлик билан ажралиб турарди.
Бироқ, "рус дунёси" нинг Украинага нисбатан тажовузкор режаларини амалга оширишнинг янги босқичи билан, уни тўлиқ ёки қисман қайта қурилган православ Россия империяси таркибига киритишдан иборат бўлган, Қрим-татар халқи фожиасининг янги халқаси бошланади. Энди эса нафақат Қримда, балки Украина жанубидаги бошқа босиб олинган ҳудудларда ҳам босқинчилар ўзлари орзу қилган нарса – "Таврическая губерния"нинг тикланишини очиқдан-очиқ тарғиб қилмоқда, бу эса охир-оқибат туркий-мусулмон Қрим ҳақидаги хотирани ўчириб ташлайди.
Бундай таклифлар аллақачон Давлат Думаси ва Федерация Кенгаши депутатлари томонидан айтилмоқда ва янги босиб олинган ҳудудларда Қримга қўшимча равишда Украинанинг Херсон, Николаев ва Запорожье вилоятларини ҳам ўз ичига олиши керак бўлган Таврияда губерниясини қайта тиклаш ташвиқоти билан реклама тахталари ўрнатилмоқда.
Албатта, умуман олганда, Қрим татарлари учун Россия томонидан босиб олинган Қрим воқелиги билан у Таврияда вилоятига киритилса, юзага келадиган воқелиги ўртасида ҳеч қандай туб фарқ бўлмайди. Ахир 2014 йилдан бери Қримдан фақат битта ном қолган. Бошқа томондан, Қримнинг Путин Россиясининг бир қисми бўлиши мумкинлигига ҳали ҳам бир оз шубҳада бўлганлар, ҳатто, баъзи комедиячилар таклиф қилганидек, айтиш ҳам кулгили, Қрим-татар мухториятининг тикланиши масаласи узил-кесил ойдинлашади.
Аммо бу равшанлик билан Қримнинг омон қолиши ва тикланиши ва унинг номи билан аталган халқнинг ундаги мавқеини тиклаши учун нима зарурлиги тўлиқ тушунилади.