Россияда Ғалаба куни нишонланмоқда. Сўнгги йилларда Кремль Иккинчи жаҳон уруши даҳшатлари хотираси бўлган бу кунни ўз асосий тарғибот воситаларидан бирига айлантиришга муваффақ бўлди. Ҳокимиятлар бу восита ёрдамида, жумладан, Украинага кенг кўламли босқинни оқлашга уринмоқдалар.
Москванинг Қизил майдонида Ғалаба куни муносабати билан парад учинчи марта Украинадаги кенг кўламли уруш фонида ўтказилмоқда ва ОАВнинг қайд этишича, йил сайин унинг кўлами тобора кичрайиб бормоқда: ҳарбий хизматчилар камроқ, жанговар техника камроқ.
Замонавий Россияда Ғалаба куни муносабати билан парадлар 1995 йилдан бошлаб ҳар йили ўтказила бошланди, аммо айнан Владимир Путин президентлиги бошланганидан кейин ҳарбий техникадан фойдаланиш фаолроқ тус олди. Алберта университетининг Шарқий Европа тарихи профессори Дэвид Марплснинг сўзларига кўра, Путиннинг ҳукмронлиги йилларида байрамнинг маъноси ҳам ўзгарди.
«Ғалаба кунининг маъноси аста-секин ўзгарди, – дейди Марплс. – Путиннинг биринчи икки муддатида бу унчалик яққол эмас эди, аммо аста-секин Иккинчи жаҳон урушидаги ғалаба Россиянинг ўзини ўзи англашининг асосига айланди. Сўнгги йилларда Россия давлати бу урушнинг ўз талқинини Путин ва унинг Хавфсизлик кенгаши талабларига мос равишда шакллантирди. Мен ҳар куни Россия ОАВни ўқийман ва у ерда доимо Иккинчи жаҳон уруши ҳақида нимадир ёзилган бўлади ва бу доимо шунга ўхшаш нарса бўладики, “биз ғалаба қозондик ва бу ғалабада бошқа ҳеч ким муҳим рол ўйнамади; айнан руслар урушда ғалаба қозондилар ва фашизмни енгдилар”».
Сўнгги йилларда, айниқса Украинага кенг кўламли босқин бошланганидан кейин, 9 май парадларида «қайтара оламиз» тренди тобора кўпроқ намоён бўлмоқда: ҳарбий кийимдаги болалар ва ҳар қандай нарх эвазига енгиш керак бўлган душманлар ҳақидаги гаплар. Мана бугун ҳам президент Путин Қизил майдонда сўзга чиқиб, яна бир бор Ғарбни нацизмни оқлашда айблади ва «стратегик кучлар»ни қўллаш билан таҳдид қилди. Экспертларнинг фикрича, Кремль томонидан берилган бундай оҳанг ҳокимиятларга россияликларнинг маъқуллашини таъминлашга ёрдам беради.
«Россияликларнинг муқобил ахборот олиш қийинлигини ва барча ОАВ давлат томонидан назорат қилинишини, шунингдек Путин ҳали ҳам машҳур президент бўлиб қолаётганини ҳисобга олсак, россияликлар маълум даражада тарғиботга ишонишлари мумкин, – деб ҳисоблайди Марплс. – Улар фақат Украина билан эмас, балки НАТО ва Қўшма Штатлар томонидан қўллаб-қувватланган фашистик кучлар билан ҳам жанг қилаётганларига, НАТО ва АҚШ Украинадаги урушни авж олдираётганига ишонишади. Аммо россияликларда муқобил ахборот бўлганида, ҳаммаси бошқача бўларди».
«Россиядаги кўп одамлар, эҳтимол, ҳатто кўпчилик ҳам бу [Путиннинг] хабарларини тасалли берувчи ва Россиянинг Украинада бундай ҳаракатларни нега қилганини тушунишга ёрдам берувчи деб топадилар, – дейди Мичиган штати университетининг тарих профессори Льюис Сигельбаум. – Албатта, ҳаммаси одамнинг катта шаҳарда яшашига, унинг иши интеллектуал меҳнат билан боғлиқлигига боғлиқ, аммо шунга қарамай, бу нарратив кўп ҳолларда ишлайди. Бу усул шунингдек ишлайди, чунки Совет тарихида бошқа ҳеч нарса одамларни бунчалик бирлаштирмаган».
Шу билан бирга, экспертлар қўшимча қилишади: Ғалаба кунига унинг дастлабки маъносини, яъни – милитаризм нимага олиб келишини эслатишни қайтариш учун йиллар кетиши мумкин.
«Бу уруш ва Путиннинг ҳукмронлиги қанча давом этишига боғлиқ бўлади, – қайд этади Марплс. – Ҳозир мактабларда, энг кичик синфлардан бошлаб, идеологик ишлов бериш жараёни бошланмоқда, у ерда болаларга ҳарбий тайёргарлик ўргатилади, Украина ва Ғарб душман эканлиги ўргатилади. Агар бу шундай давом этса, масалан, 5 дан 10 йилгача, одамлар шу билан ўсиб-улғаядилар. Мактаб ва университет ўқитувчилари турли хил тарихий талқинларни эшитганлар, аммо бугун улар барибир янги тарғиботга, Ғарбга қарши тарғиботга мойил бўлишмоқда, бу тарғибот бутунлай Ғарбни Совет Иттифоқининг собиқ нацистик оккупацияси билан таққослашга бағишланган».
«Яқин келажакда бу содир бўлмайди, – деб ҳисоблайди Сигельбаум. – Путин ҳокимияти қандай йўл билан ўзгармасин, Иккинчи жаҳон урушидаги ғалабанинг муқаддаслиги ўзгармас бўлиб қолади».
Россия ҳокимиятларининг тарғибот мақсадларида ҳарбий рамзлардан фаол фойдаланиши фонида, Берлинда Ғалаба кунини нишонлаш вақтида полиция Совет ёдгорликлари яқинида Россия байроқлари, Георгий тасмалари, формалар, орденлар, шунингдек Россиянинг Украинага қарши урушини улуғловчи рамзлар, жумладан Z рамзини намойиш қилишни тақиқлади.
Абу Муслим тайёрлади
