Непотизм — бу оила аъзолари ёки яқин дўстларга устунлик бериш амалиёти бўлиб, бу кўпинча тайинловлар, лавозимни ошириш ёки ишга ёллашда юз беради. Яъни, бу малака ёки қобилиятга эмас, балки шахсий муносабатлар ёки қариндошликка асосланиб иш ёки бошқа имтиёзларни беришдир.
Непотизм турли соҳаларда, айниқса бизнес, сиёсат ва кўнгилочар соҳаларда учраши мумкин. Бу одатда этикага зид ва адолатсизлик сифатида қаралади, чунки у муносабатлари ёки қариндошлиги туфайли маълум шахсларга устунлик беради, ҳолбуки бундай имконият ёки лавозимга бошқалар кўпроқ лойиқ бўлиши мумкин.
Айрим ҳолларда непотизм ҳатто ноқонуний бўлиши мумкин, айниқса, агар у камситишга қарши қонунларни ёки бошқа ҳуқуқий меъёрларни бузса.
Непотизм HR соҳасига қандай таъсир қилади?
Непотизм HR соҳасига жиддий таъсир кўрсатиши мумкин, чунки у адолат ва меритократия принципларини заифлаштириб, самарали кадрлар бошқаруви амалиётини қийинлаштиради. Непотизмнинг HR соҳасига таъсир қилиш усуллари:
1. Ходимларнинг руҳий ҳолати пасайиши. Агар ходимлар лавозимни ошириш ва бошқа имкониятлар қариндошликка асосланиб тақдим этилишини ҳис қилса, уларнинг мотивацияси пасайиши мумкин.
2. Диверсификация ва инклюзивликни камайиши. Непотизм ишчи кучининг турлилигини чеклаши мумкин, чунки у ўхшаш тажриба ва қарашларга эга бўлган гуруҳларнинг шаклланишига олиб келади.
3. Ҳуқуқий муаммолар. Непотизм айрим ходимларни ирқ, миллат ёки бошқа ҳимояланган хусусиятлари асосида камситишга олиб келиши мумкин, бу эса ҳуқуқий муаммоларга сабаб бўлиши мумкин.
4. Ишонч ва садоқатнинг пасайиши. Непотизм талантлар бошқаруви мутахассислари ва компанияга бўлган ишончни заифлаштириши мумкин, чунки ходимлар кадрлар бошқаруви амалиёти адолатсиз ва ёқимсиз деб ҳисоблашлари мумкин.
HR мутахассислари непотизмни қандай олдини олиши мумкин?
HR мутахассислари учун адолатли ва объектив сиёсатни ўрнатиш ва қўллаб-қувватлаш муҳимдир. Непотизмнинг олдини олиш учун қуйидаги қадамлар тавсия этилади:
1. Аниқ сиёсат ва қўлланмалар ўрнатинг. Ишга ёллаш, лавозимни ошириш ва бошқа имкониятлар бўйича аниқ сиёсат ва йўриқномалар ишлаб чиқинг ва ходимларга етказинг.
2. Тузилган ёллаш жараёнини амалга оширинг. Кандидатлар адолатли ва объектив баҳоланишига ишонч ҳосил қилиш учун бир неча интервью раундлари, баҳолаш ва тавсияларни текширишни ўз ичига олган тузилган ёллаш жараёнидан фойдаланинг.
3. Манфаатлар тўқнашувидан қочинг. Оила аъзолари ёки яқин дўстлар бўлган ходимлар бир хил қарорлар қабул қилишда иштирок этмаслигини таъминланг.
4. Диверсификация ва инклюзивликни рағбатлантиринг. Турли тажрибалар ва келиб чиқишларга эга бўлган номзодларни фаол равишда изланг ва кўриб чиқинг.
5. Очиқлик ва масъулият маданиятини қўллаб-қувватланг. Ходимлар ва раҳбарият ўртасида очиқ мулоқот ва фикр алмашишни рағбатлантиринг.
Даъватдаги диний жамоалар ичида непотизм жирканч кўринишга эга бўлади... Муносиб ҳодимлар қолиб қизлари, куёвлари, жиянлари ноҳақ олдинга ўтиб олиш зулм эшикларини очади, бошқаларнинг ҳаққини ейиш бўлади... Бу эгнди бошқа мавзу, инша Аллоҳ
Абу Муслим тайёрлади
