Ҳадислар

Создано 05 Октябр 2022

206 марта кўрилди

Заиф ва уйдирма ҳадислар ва уларни саҳиҳ ҳадислардан фарқлаш масаласи

Ҳозирги кунда энг кўп тарқалган ачинарли одатлардан бири заиф ва мавзуъ (уйдирма) ҳадисларни саҳиҳ ҳадисдек тақдим қилишдир. Хусусан, маъруза, суҳбат ва анжуманларда заиф ва уйдирилган ҳадислар келтирилмоқда. Мақола ё китобларда ҳадислардан фойдаланиляпти, аммо улар ҳақида етарли маълумот берилмаяпти. Бу эса ўта жиддий камчиликдир. Баъзи ҳолатларда бу каби хатоларга етук олимлар ҳам йўл қўяётгани ва кераклича аҳамият бермаётгани ёз-ган асарлари ва маърузаларидан маълумдир.
Машҳур олимлардан Юсуф Қарзовий шундай ёзади: «Кўплаб Ислом диёрларида имом-хатиблар ва воизлар тунда ўтин тўпловчиларнинг ҳолига тушиб қолишган. Саҳиҳ ёки ҳасан санади бўлмаса ҳам, халққа манзур бўладиган ҳадисларни олаверишади. Қаерда жума мавъизасида ёки суҳбатда иштирок этмайин, албатта заиф, ҳатто ўта заиф, баъзан уйдирма ҳадислардан бир шингил эшитаман».
Юсуф Қарзовий ибн Ҳажар ал-Ҳайсамийнинг «Ал-Фатво ал-ҳадисийа» деган асаридан нақл қилишича, у зот ўз давридаги имом-хатиблардан маърузаларида ишлатаётган ҳадисларнинг ровийларини билишни, улар ҳақида маълумот келтиришни, саҳиҳ ва саҳиҳ бўлмаган ҳадисларни бир-бирига аралаштириб юбормасликни, акс ҳолда вазифасидан озод қилинишини ҳукумат раҳбарларидан талаб қилган экан. Юсуф Қарзовий бугун ҳам худди шу тажрибани амалга ошириш керак, деган фикрни илгари суради.
Ҳадис илми ҳақида халқимизнинг маълумоти жуда оз ва заиф. Шунинг учун минбарларда ё тўй-маъракаларда тақдим қилинаётган ҳадислардан саҳиҳ эмасларини ажратиб олишга одамларнинг қурблари етмайди. Натижада, илмига сал ишонилган кишилардан эшитган ҳадисларни ҳеч тараддудсиз қабул қилмоқдалар. Афсуски, бу ҳақда кенгроқ маълумот берадиган қўлланма ҳам йўқ, халқ турли маърузаларда ё газета-журналлардаги мақолаларда келтирилаётган ҳадислар билан кифояланиб қолмоқда.

Заиф ҳадисларга амал қилиш масаласи

Заиф ҳадисларнинг нима эканини тўғри тушуниб олишимиз учун, аввало, саҳиҳ ҳадиснинг илмий таърифини билишимиз лозим.
Саҳиҳ ҳадис адолат ва забт шартларига эга бўлган ровийларнинг узлуксиз санад билан, шозз ва иллатдан узоқ ўлароқ ривоят қилган ҳадисларидир.
Заиф ҳадис саҳиҳ ёки ҳасан ҳадиснинг шартларидан бири ёки бир нечтаси мавжуд бўлмаган ҳадисдир.
Демак, саҳиҳ ҳадисни аниқлашда бешта шарт қўйилган:

1. Ровийнинг адолати.
2. Ровийнинг забти.
3. Санадининг узлуксиз бўлиши.
4. Ҳадиснинг шозз ва
5. Иллатдан узоқ бўлиши.

Булардан бири ёки бир нечтаси мавжуд бўлма-са, ҳадис заиф ҳисобланади. Заиф деб ҳукм қилинишига кўпроқ ровийнинг шахсияти, ҳадис санадидаги нуқсон сабаб бўлади.
Аввало, мавжуд ҳадиснинг заиф ёки заиф эмаслигини аниқ билиш зарур. Бунинг учун ровийнинг сиқалиги (ишонарлилиги) борасида муҳаддислар орасидаги ихтилофларни билиш лозим. Чунки рижол (ровий) ва ҳадис ҳақида берилаётган ҳукмлар олимларнинг шахсий ижтиҳодига боғлиқ. Бирисига кўра заиф бўлган ровий, бошқа бир олимга кўра сиқадир. Бир олим заиф ҳисоблаган ҳадис бошқа олимга кўра саҳиҳ ёки ҳасан бўлиши мумкин.
Хўш, заиф ҳадисга амал қилса бўладими? Бу борада олимлар орасида ҳар даврда турлича фикрлар баён қилинган. Ушбу фикрларни уч гуруҳга умумлаштириш мумкин:

I. Ҳеч қандай масалада заиф ҳадисга амал қилиш мумкин эмас, деган фикр. Хоҳ ҳалол-ҳаромга, хоҳ амалларнинг фазилатига оид мавзуларда бўлсин, заиф ҳадис билан амал қилинмайди. Яҳё ибн Майн (в. 233/847), Абу Шома Абдураҳмон ибн Исмоил (в. 665/1267), Абу Бакр ибн ал-Арабий (в.77 543/1148), ибн Ҳазм (в. 556/1064) каби олимлар мазкур фикрдалар.
II. Аҳком масалаларида эмас, балки амалларнинг фазилатига оид масалаларда заиф ҳадисларга амал қилиш жоиздир. Бу фикрда ижмо (олимларнинг иттифоқи) борлиги айтилади.
Ибн Салоҳ (в. 643/1245) тарғиб ва тарҳиб (ёмонликлардан қайтариш) мавзуларида заиф ҳадис ривоят қилишни жоиз дейди.
Ибн Ҳажар (в. 852/1449) амалларнинг фазилатига оид масалаларда заиф ҳадисга учта шарт қўяди:
1) ҳадис жуда ҳам заиф бўлмаслиги;
2) Ислом дини тамойилларидан бирига уйғун бўлиши;
3) амал қилинаётган заиф ҳадиснинг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламга оид эканлиги хусусида эҳтиёт бўлиш ва ҳадиснинг субутига қатъий ишонмаслик шарт, Чунки заиф ҳадис Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга оид бўлмаслиги ҳам мумкин.
Алоий (в. 761/1359) биринчи шартда олимлар иттифоқ эканини зикр қилади. Иккинчи ва учинчи шартни эса, ибн Абдуссалом (в. 660/1262) ҳамда ибн Дақиқ ал Ийд (в. 702/1302) айтишган.
Юсуф Қарзовий юқоридаги уч шартни етарли ҳисобламай, уларга яна икки шартни илова қилади:
1) ақл, дин ва тил жиҳатидан қабул қилиб бўлмайдиган муболағалардан ҳамда қўрқитишлардан холи бўлиши;
2) ўзидан кучлироқ бошқа бир шаръий далилга зид келмаслиги лозим.
II!. Баъзи шартлар билан аҳком масалаларида ҳам заиф ҳадислардан фойдаланиш мумкин, деган фикр ҳам бор.
Аҳком масалаларида заиф ҳадисларга амал қилиш хусусида олимлар қуйидаги мулоҳазаларни билдиришган: 1) бунинг учун у заиф ҳадислар бошқа заиф ҳадислар билан ёки баъзи далиллар билан дастакланиши лозим; 2) иснодлари заиф бўлса ҳам, инсонлар мазмуни ила амал қилаётган ҳадислар-дан аҳком масалаларида фойдаланиш мумкин; 3) муҳаддислар эҳтиёткорлик билан олган ҳадислар-га кўпроқ мос бўлган заиф ҳадис ила аҳкомда фойдаланиш мумкин; 4) қайси бир мавзуда зайф ҳадисдан бошқа далил топилмаса, олимларнинг шахсий фикрларидан афзал кўрилган ҳолда ундай ҳадис билан амал қилинади.

Аҳмад ибн Ҳанбал (в. 241/855) ва Абу Довуд ас-Сижистонийга кўра, аҳком масалаларида бошқа ҳадис топилмаган пайтда заиф ҳадисдан фойдаланиш мумкин.
Абу Довуд билан Аҳмад ибн Ҳанбалнинг юқоридаги фикрлари олимлар орасида турлича шарҳланган. Масалан, уларнинг даврларида заиф ҳисобланган ҳадисларнинг кўпи кейинги даврларда ҳасан ҳадис деб қабул қилинган (дейилмоқда) ёки улар заиф ҳадисни қиёсдан афзал кўрганларидан шундай фикр айтган бўлишлари мумкин, дейилмоқда. Мазкур ҳадисларнинг заифлик даражаси ҳам бир хил эмас.
1. Заифлиги бартараф қилинган ҳадислар ҳам борки, бир жиҳатдан ҳасан ҳадисга, бошқа бир жиҳатдан заиф ҳадисга ўхшайди, лекин ҳасан ҳадисга яқинроқдир.
2. Заифлик даражаси мутавассит (ўртача) бўлган ҳадис. Бу ҳадис ровийи ҳақида «заифул-ҳадис», «мардудул-ҳадис» ёки «мункарул-ҳадис» дейилган ривоятлардир.
3. Санадида муттаҳам (ёлғончиликда айбланган) ёки матрук (ҳадис олиш тарк этилган) ровий мавжуд бўлган ривоятлар ҳам жуда заиф ҳадис, деб эътироф қилинган. Шунинг учун ҳам заиф ҳадис билан амал қилинаётган пайтда ҳадиснинг заифлик даражаси ҳамда амал қилинадиган мавзу диққат эътиборда туриши керак.
Заиф ҳадислар ривоят қилинаётганда ҳадиснинг заифлиги мутлақо айтилиши зарур.
Шунингдек, бундай ҳадислар қатъийлик ифода этувчи жумлалар билан эмас, балки мажҳул жумлалар билан ривоят қилиниши муҳаддислар орасида қабул қилинган услубдир.
Афсуски, ҳозирги кунда мазкур қоидага амал қилинмаяпти.
Хулоса ўрнида шуни айта оламизки, юқорида келтирганимиз, қарашлардаги баъзи ташвишланишларни эътиборга олган ҳолда, бизнингча, мўътадил ва маъқул кўрилган фикр шуки, заиф ҳадислар ҳеч бир ишга ярамайди, деган қаноат ниҳоятда хатодир. Бундай хато қарашга кўпинча заиф ҳадисларнинг уйдирма ҳадислар билан аралаштирилиб юборилиши, заиф ҳадисларнинг ўзига хос мартабалари борлигини назарда тутмаслик сабаб бўлмоқда. Заифлиги қатъий бўлмаган, баъзи исбот ва далиллар билан дастакланган заиф ҳадислар эътиқод ва ҳалол-ҳаромларни ажратувчи масалаларни истисно қилганда, бошқа барча соҳаларда ҳужжат бўлади. Фазилатлар борасидаги заиф ҳадисга ҳамма ҳам амал қилаверади, аммо фиқҳий мавзулардаги заиф ҳадисга фақатгина олим ва фуқаҳолар кўрсатмасига мувофиқ амал қилиш мумкин. Чунки аҳком ҳадисларидан ҳукм чиқариш учун маълум даражада илмий савия талаб қилинади. Заиф ҳадисларни буткул қабул қилиш ёки буткул рад этиш ўрнига, уларнинг хусусиятларига ва қўлланилаётган мавзуига қараб алоҳида-алоҳида баҳо бериш энг маъқул йўлдир. Ҳақиқатдан ҳам олимларнинг аксарияти ўтмишда мазкур услубни татбиқ қилган.

Заиф ҳадисларга мисоллар

Бугун энг катта муаммо, юқорида таъкидланганидек, заиф ҳадиснинг заифлиги айтилмасдан, саҳиҳ ҳадис каби ривоят қилинишидир. Ҳолбуки, нақл этилаётган ҳар бир ҳадис, хусусан заиф ҳадис, хоҳ у билан амал қилинсин, хоҳ амал қилинмасин, қандай ҳадис эканлиги айтилиши шарт.
Саҳиҳ ҳадис билан аралаштириб юборилган ҳамда халқ орасида машҳур бўлиб кетган заиф ҳадислардан бир нечтасини мисол тариқасида келтирамиз:
«Уч сабаб туфайли арабларни севинглар: чунки мен арабман, Қуръон араб тилида ва жаннат аҳлининг лисони арабчадир» (Ибн ал-Жавзий ал-Жавзий, «Китабул-Мавзуъот» II жилд, 41-бет; Дарвиш ал-Ҳут, «Аснал-Матолиб», 49; Ажлуний, «Кашофул-Хофо», I ж. 54; Албоний, «Силсилатул-аҳодис аз-заифа вал-мавзуъа», I ж. 293).
«Умматимнинг ихтилофи раҳматдир» (Олимлар мазкур ҳадиснинг «санади йўқ», дейишади. Қаранг: Али ал-Қорий, «Асрорул-Марфуа», 108; Саховий, «Мақосидул-ҳасана», 46-47; Шайбоний, «Тамйизут-той-йиб», 16; Ажлуний, ў. а. I ж. 64; Апбоний, ў. а. I ж. 14).
«Мўминнинг нияти амалидан яхшироқдир» (Али ал-Қорий, ў.а. 359; Суютий, «Ад-Дурарул-мунташи-ра», 402; Шавқоний: «Ал-Фавоидул-мажмуа», 250; Саховий, ў. а. 526-527; Дарвиш ал-Ҳут, ў. а. 507).
«Амалларнинг энг хайрлиси ўртачасидир» (Суютий, ў. а. 221; Саховий, ў. а. 245-246).
«Бир ғазовотдан келаётган пайтларида ҳазрати Пайгамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Кичик жангдан катта жангга қайтдик», дедилар. Шунда саҳобалар: «Катта жанг нима?» деб сўрашди. Шунда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: «Нафсга қарши курашдир», дедилар» (Суютий, «Жомиъус-сағир», II ж. 253; Али ал-Қорий, ў. а. 211-212; Дарвиш ал-Ҳут, ў. а. 308; Ажлуний, ў. а. I ж. 424-425).
«Умматимдан ким динига оид қирқ ҳадис ёд олган бўлса, уни Аллоҳ таоло қиёмат куни фақиҳ ва олимлар зумрасида тирилтиради» (Имом Нававий мазкур ҳадиснинг барча (етиб келиш) йўлларини заиф дейди. Яна қаранг: Саховий, ў.а. 480-481; Шавқоний, ў. а. 290-291; Ажлуний, ў.а. II ж. 246-бет).
«Ҳикматнинг боши Аллоҳдан қўрқишдир» (Саховий, ў. а. 265-266; Дарвиш ал-Ҳут, ў. а. 229; Ажлуний, ў. а. I ж, 421; Суютий, «Ад-Дурарул-Мунташира», 245; Шайбоний, ў. а. 95).
«Мўминнинг фаросатидан эҳтиёт бўлинг, чунки у Аллоҳнинг нури билан боқади» (Ибн ал-Жавзий, ў. а. III ж. 143; Саховий, ў. а. 38-39; Шавқоний, ў. а. 244; Ажлуний, ў. а. I ж. 41-43; Албоний, ў. а. IV ж. 299).
«Таҳорат устига таҳорат (олиш) нур устига нурдир» (Суютий, ў. а. 416; Саховий, ў. а. 523; Дарвиш ал-Ҳут, ў.а. 519; Ажлуний, ў. а. II ж. 336).

Заиф ҳадисларни таниш йўллари

Заиф ҳадисларни таниш ва билиш учун баъзи манбаларга мурожаат этиш керак. Муҳаддислар баъзи заиф ҳадисларни жамлаб, заифлик сабабларини тушунтиришган. Заиф ровийларни ҳар жиҳатдан танитадиган, улар ҳақида кенг маълумот берадиган «рижол», яъни, табақот китоблари ҳам анчагина. Баъзилари қуйидагилардир:

1. Ибн Ҳиббон (вафоти 354/965): «Китабул-мажруҳин».
2. Заҳабий (в. 748/1347): «Мезонул-иътидол, ал-мурний фий аз-зуафо».
3. Уқаймий (в. 322/934): «Китаб аз-зуафо ал-кабир».
4. Ибн Адий (в. 365/975): «Ал-Комил фий зуафо ар-рижал».
5. Имом Бухорий (в. 256/870): «Китаб аз-зуафо ас-сағир».
6. Ибн Ҳажар (в. 852/1449): «Лисан ал-мезон».
7. Дорақутний (в. 385/995); «Аз-зуафо вал-матрукин».
8. Ибн ал-Жавзий (в, 597/ 1200): «Китаб аз-зуафо вал-матрукин».
9. Насоий (в. 303/915): «Китаб аз-зуафо вал-матрукин».

Баъзи йирик муҳаддисларимизнинг ўзлари ҳадиснинг сиҳҳатини ҳам аниқлаб қўйишган. Масалан, Имом ат-Термизий (в. 279/892) «Сунан» китобида кўплаб заиф ҳадисларни сабаблари билан биргаликда аниқлаб берган. Худди шунингдек, Суютий ҳам «Ал-Жомиъ ас-сағир" асарида ҳадисларнинг сиҳҳат даражаси ҳақида маълумот берган.
Булардан ташқари, баъзи манбаларга қилинган тахриж тадқиқотларидан ҳам фойдаланса бўлади. Мисол учун, Имом Ғаззолийнинг «Иҳёи ъулумид-дин» асарига Ироқий (в. 806/1403) қилган «Тахрижу аҳодиси «Иҳё»; Ибн Ҳажар ал-Асқалонийнинг (в. 852/1448) «Кашшоф» ҳақида қилган тахрижи «Ал-Кофиш шоф фий тахрижи аҳодисил-Кашшоф»; Зайлабийнинг (в. 762/1360) «ал-Ҳидоя» ҳақидаги «Насбарройа ли тахрижи аҳодисил-Ҳидоя» номли асарларидан заиф ҳадисларни аниқлашда фойдаланишимиз мумкин. Бу борада заиф ровийлар ва заиф ҳадислар ҳақида ҳадис шарҳларида берилган маълумотларни ҳам эътиборга олиш керак.

Уйдирма ҳадислар ва уларнинг пайдо бўлиш сабаблари

Бугунги кунда яна бир афсусли ҳолатлардан бири уйдирма (мавзуъ) ҳадисларни саҳиҳ ҳадислар билан адаштириб юборилаётгани ва халққа саҳиҳ ҳадис каби тақдим қилинаётганидир.
Мавзуъ ҳадиснинг илмий таърифи бундай: Ҳазрати Пайрамбарга, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, оид бўлмаган ва у зотнниг номларидан уйдирилган сўзларга «мавзуъ ҳадис» дейилади. Уйдирма ҳадисларнинг дастлаб юзага чиқиш тарихи ҳақида уламолар турлича фикр билдиришган бўлсаларда, аксарият олимлар Ҳазрати Усмон, розийаллоҳу анҳу, шаҳид этилганларидан сўнг пайдо бўла бошлаган, деган фикрни олға сурадилар. Илк ҳадис уйдирганлар орасида шиа, муржиа, қадарийа, жаҳмия, мушаббиҳа ва хорижия каби сиёсий ҳамда эътиқодий фирқаларнинг таъсири катта бўлгани билдирилади.
Ҳадис тўқишга кейинги даврларда бошқа фирқа ва жамоалар ҳам қўшилган, натижада ҳижрий II-III асрларда уйдирма ҳадислар жуда кенг тарқалган. Ҳадис тўқишни қатъиййан ман этувчи Ҳазрати Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, сўзларига мазкур тоифалар ҳеч парво қилмаган. Ҳолбуки, Пайғамбаримизнинг, алайҳис-салом, бу борадаги муносабатлари ғоят очиқ ва қатъийдир:
«Мен ҳақимда қасддан ёлғон сўзлаган киши жаҳаннамдаги жойига тайёргарлик кўрсин!» (ал-Бухорий, «Илм», 38-боб; Адаб: 109-бет; Муслим, «Муқаддима», 2-3-ҳадис; «Зуҳд, 72-ҳадис,; Абу Довуд, «Илм», 4-боб; ат-Термизий, «Илм», 8-боб, 13; «Тафсир», 1-боб; Ибн Можжа, «Муқаддима», 4-боб; Аҳмад ибн Ҳанбал, «Муснад», II ж. 159, 171, 202, 214, 410,413, 469-бетлар).
«Кимки бир сўз ёлғон эканини билатуриб менинг ҳадисим сифатида ривоят қилса, унинг ўзи ёлғончилардан биридир» (Ибн Можжа, «Муқаддима», 5-боб).
«Менинг номимдан уйдирилган ёлғон сўз бошқа бир киши номидан уйдирилган ёлғон каби эмасдир. Кимки менинг номимдан билиб туриб ёлғон сўз уйдирса, жаҳаннамдаги жойига тайёргарлик кўрсин!» (ал-Бухорий, «Жаноиз», 34-боб; Муслим, «Муқаддима», 2-ҳадис).
Саҳоба ва тобеъинларнинг баъзилари бу ҳадислардаги огоҳлантиришлардан қўрққанлари учун ҳам, хато қилиб қўймайлик, камайтириб ёки қўшимча қилиб юбормайлик, деган андишада жуда кам ҳадис ривоят қилишган.
Ибн ал-Жавзий: «Баъзида ҳадис иснодидаги ровийларнинг барчаси ишонарли бўлишига қарамасдан ҳадис уйдирма бўлиши мумкин, лекин буни аниқлаш жуда қийин, буни фақатгина шу соҳа мутахассислари била оладилар», дейди. Бундай ҳадислар жуда оз бўлса ҳам, баъзида учраб туради.
Мавжуд уйдирма ҳадисларга назар ташласак, уларнинг бир қисми Исломга зид, мантиқсиз, кулгили ифодалар, бир қисми эса, исломий тамойилларга мос, фойдали ва ҳикматли сўзлар эканига гувоҳ бўламиз. Лекин маъноси қандай бўлишидан қатъи назар, бундай уйдирма сўзларга ҳадис дея амал қилиш, Пайғамбаримизга, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, изофа қилиш жоиз эмас ва ҳаромдир.
Мавзуъ ҳадисларга оид асарларда баъзи олимлар уларни нақл қилганларида: «Маъноси тўрри, аммо уйдирилган, Ҳазрати Пайрамбарга оид эмас», жумласини қўшиб қўядилар. Бундай ифодаларни «Мавзуъот» китобларида кўплаб учратишимиз мумкин.
Ҳадисга оид муаммолардан яна бири баъзи ҳадисларнинг уйдирилган ёки уйдирилмагани хусусида турлича ижтиҳодлар юзага чиққанлигидир. Масалан, Ибн ал-Жавзий мавзуъ деган кўплаб ҳадисларга Суютий эътироз билдиради, мавзуъ эканини қабул қилмайди. Ҳар икки қарор ҳам олимлар изланишлари натижасида берилган ижтиҳодий ҳукмдир. Албатта, ҳар икки олимнинг қарорларини ҳурмат қилиш керак. Бу масаладаги бизнинг шахсий қаноатимиз шуки, агар бир ҳадисни аҳл бир муҳаддис мавзуъ деб ҳукм қилган бўлса, бошқа бир олим ҳар қанча, уйдирма эмасдир, деса ҳам, у ҳадис ҳақида шубҳа туғилади. Натижада инсоннинг мазкур ҳадисга амал қилиши қийин бўлиб қолади.

Уйдирма ҳадисларга мисоллар

«Дунё охиратнинг экинзоридир» (Соғоний, «Ал-Мавзуъот», 111; Алиал-Қорий, «Ал-Маснуа», 71; «Асрорул-марфуа», 206; Саховий, «Фатҳул-муғийс», 260; Ажлуний, «Кашфул-хофо», 1ж. 412; Шавқоний, «Ал-Қоваидул-мажмуа», 272).
«Дунё бир қоя устида, қоя эса ҳўкиз устида жойлашгандир. Ҳўкиз шохини қимирлатган пайтда қоя силкинади ва ер қимирлайди, у зилзиладир» (Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, «Ал-Манорул-муниф», 78).
«Кибрланганга жавобан кибрланиш садақадир» (Али ал-Қорий, «Асрорул-марфуа», 175; Ажлуний, ў.а. 1ж. 333; Дарвиш ал-Ҳут, «Аснал-матолиб», 171).
«Олимларнинг сиёҳлари шаҳидларнинг қонидан афзалдир» (Али ал-Қорий, ў.а. 303; Шавқоний, ў.а. 278;Ажлуний, II ж. 200; яна қаранг: Саховий, ў.а. 442).
«Фосиқ (тўғрисида гапирилса) ғийбат бўлмайди» (Али ал-Қорий, ў.а. 367; Суютий, «Ад-Дура-рул-мунташира», 424; Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, ў.а. 134; Албоний, «Силсилатул-аҳодис аз-заифа вал-мавзуъа», II ж. 53).
«Озгина садақа ҳам кўп балоларни даф қилади» (Саховий, ў.а. 311; Али ал-Қорий, «Асрорул-марсруа», 234; Ажлуний, ў,а. I! ж. 23).
«Вақти ўтмасдан олдин намозни ўқишга, ўлмасдан олдин тавба қилишга шошилинг» (Со-РОНИЙ, ў.а. 96; Албоний ў.а. I ж. 174).
«Олимнинг уйқуси ибодатдир» (Али ал-Қорий, ў.а. 359; Ажлуний, ў.а. II ж. 329).
«Туз сизларга кераклидир, чунки етмиш дардга даводир»; бошқа қавлда: «Ё Али, туз керакдир, чунки у етмиш дардга даводир» (Ибн ал-Жавзий, ў.а. I! ж. 289; Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, ў.а. 55; Шавқоний, ў.а. 161; Суютий, «Ал-Лаолиул-маснуа», II ж. 179; Дарвиш ал-Ҳут, ў.а. 284).
«Шубҳасиз, гул пайғамбарнинг теридан яратилган» (Саховий, ў.а. 159)
«Овқатни пуфлаш баракани кетказади» (Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, ў.а. 65).
«Бир соат фикрлаш олтмиш йиллик ибодат-дан яхшидир» (Али ал-Қорий, «Ал-Маснуа», 53; «Асрорул-марфуа», 175; Ажлуний, ў.а. 1 ж. 310-311).
«Мен синиқ қалблар билан биргаман» (Али ал-Қорий, «Асрорул-марфуа», 137; Саховий, ў.а. 123; Шайбоний, «Тамйизут-тоййиб», 41; Ажлуний, ў.а. I ж. 327-328; Ибн ал-Жавзий, ў.а. II ж. 245).
«Аллоҳ илк яратган нарса ақлдир» (Соғоний, ў.а. 94; Али ал-Қорий, «Асрор ул-марфуа», 154; Саховий, ў.а. 163; Ажлуний, ў.а. I ж. 263).
«Мен ҳикмат уйиман, Али унинг эшигидир» (Ибн ал-Жавзий, ў.а. 349; ва яна: Ибн Арроқ, «Танзиҳу шаркат шариатул-марфуа», I ж. 377-378; Саховий, ў.а. 123-124; Ажлуний, ў.а. I ж. 203-204; Шавқоний, ў.а. 348).
«Кўп гапирган кўп янглишади» (Саховий, ў.а. 499; Дарвиш ал-Ҳут, ў.а. 459-460).
«Гўзал юзга боқиш ибодатдир» (Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, ў.а. 62; Али ал-Қорий, «Асрорул-марфуа», 355).
«Қийин аҳволга тушиб қолсангиз, қабристондагилардан ёрдам сўрангиз» (Абдураҳмон Аб-дуллоҳ, «Мавзуъ ва заиф ҳадисларнинг ақидага таъсири», 42).
«Аллоҳдан қўрқмагандан қўрқ» (Апи ал-Қорий, ў.а. 344; Саховий ў.а. 500; Шайбоний, ў.а. 191).
«Шахмат ўйнаган кимса малъундир» (Али ал-Қорий, ў.а. 343-344; Саховий, ў.а. 500; Дарвиш ал-Ҳут, ў.а. 462).
«Умматимнинг олимлари Бани Исроилнинг пайғамбарлари кабидир» (Апи ал-Қорий, ў.а. 340; Ажлуний, ў.а. II ж. 64; Албоний, ў.а. I ж. 679).
«Инсонлар йўл бошловчиларнинг динидадир» (Дарвиш ал-Ҳут, ў.а. 508).

Шу жумладан, аёлларни камситувчи мазмундаги уйдирма ҳадислар ҳам халқ орасида кенг тарқалган:
«Аёллар уйнинг чироғидир, лекин уларга ўқиш ва ёзишни ўргатмангиз» (Ажлуний, ў.а. II ж. 316).
«Аёллар билан маслаҳатлашинглар. Сўнгра айтганларининг тескарисини қилинглар» (Али ал-Қорий, «Асрорул-марфуа», 225; Саховий, ў.а. 297; Шавқоний, ў.а. 129; Ажлуний, ў.а. II ж. 3).
«Сизлардан ҳеч ким маслаҳатлашмасдан бир иш қилмасин. Агар маслаҳатлашишга ҳеч бир кимса топмаса, бирорта хотин билан маслаҳатлашсин, аммо унинг деганининг тескарисини қилсин. Чунки унинг (аёл кишининг) айтганининг зиддини қилишда барака бордир» (Али ал-Қорий, ў.а. 226; Шавқоний, ў.а. 130).
«Хотинга итоат пушаймонлик келтиради» (Ибн ал-Жавзий, ў.а. II ж. 272-273; Али ал-Қорий, ў.а. 226; Саховий, ў.а. 297).
«Хотинлар бўлмасайди, эркаклар жаннатга кирарди» (Албоний, ў.а. 140).

«Дунё - охират» мувозанатининг бузилишига сабаб бўладиган, дунёнинг ва ҳаракатнинг зиддига тўқилган, яъни, фақирликни ёқлаб уйдирилган ҳадисларга ҳам мисол келтириб ўтмоқчимиз. Чунки бу хил «ҳадис»лар ҳам замондошларимизга салбий таъсир кўрсатиб, одамларни дунёдан, тирикчилик ҳаракатидан ва бойлиқдан кўнглини совутмокда. Бу борада ҳам халқимизнинг кўзини ва фикрини очишимиз даркор.
«Фақирлик менинг фахримдир, мен у билан фахрланаман» (Апи ал-Қорий, ў.а. 254; «Ал-Маснуа», 97; Ажлуний, ў.а. II ж. 87; Дарвиш ал-Ҳут, ў.а. 303).
«Бу умматнинг энг хайрлилари фақирларидир. Энг тез жаннатга кирадиганлари заифларидир» (Албоний, ў.а. II ж. 40).
«Фақирлар билан бирга бир жамоат бўлинг, чунки қиёматда уларнинг давлати бўлади» (Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, ў.а, 140).
«Дунё бир лошдир, уни қўлга киритишни истаганлар эса, итлардир» (Соғоний, ў.а. 96; Ажлуний, ў.а. I ж. 409).
«Дунё охират одамларига ҳаром, охират дунё одамларига ҳаром, дунё билан охират эса, Аллоҳ одамларига ҳаромдир» (Албоний, ў.а. I ж. 105).
«Саломат узлаттадир» (Али ал-Қорий, «Асрорул-марфуа», 222).
«Ҳар бир уммат учун калит бор. Жаннатнинг калитлари мискин ва фақирлардадир. Улар қиёмат кунида Аллоҳ билан бирга бўладилар» (Ибн ал-Жавзий, ў.а. III ж. 141).
«Дунёни тарк этиш сабр иши бўлиб, Аллоҳ йўлида қилич солдиришдан ҳам оғирдир. Дунёни тарк этган кимсага Аллоҳ мутлақо шаҳид савобича савоб беради» (Албоний, ў.а. I ж. 408; Фақирлик мақталган, лекин сиҳҳат ҳолати танқид қилинган бошқа ҳадислар учун қаранг: Йилдирим Аҳмад, «Тасаввуф тамал таълимотининг ҳадислардаги манбалари», 399-403).
«Ҳар нарсанинг калити бордир. Жаннатиинг калити сабрли фақир ва мискинларни севишдир. Улар қиёмат кунида Аллоҳ билан бирга бўладилар» (Ибн Арроқ, ў.а. II ж. 286).
«Аллоҳ дунёга дедики: «Эй дунё! Менинг волийларимга бор, аммо уларга ҳийла ва фитна солма. Менга хизмат (ибодат) этганга икром қил, сенга хизмат (итоат) этганга азият бер» (Ибн ал-Жавзий, ў.а.Ш 136).
«Аллоҳ бойга бой бўлгани учун мулозамат қилган фақирни лаънатлайди ва ундан одамнинг динидан учдан бири кетади» (Ибн Арроқ, ў.а. II ж. 287; ёки яна қаранг: Саховий, ў.а. 477; Ажлуний, ў.а. II ж. 242; Мазкур ҳадисни заиф деганлар ҳам, уйдирма деганлар ҳам бор. Бу ҳақда қаранг: Соғоний, 96; Али ал-Қорий, «Асрорул-марсруа», 188;Суютий,ў.а. 191; Ажлуний, ў.а. II ж. 344-345).
Муборак ой, кун ва кечаларга алоқадор ҳам анча-мунча заиф ва уйдирма ҳадисларга дуч келамиз. Турли жойларда бу хил ҳадислар тилдан-тилга кўчиб юришини, айниқса, ўша муборак кечаларда бўладиган суҳбатларда улар саҳиҳ ҳадислар каби одамларга етказилаётганини кўряпмиз. «Хусусан, кун ва кечалардаги намозларга доир ҳадислар, якшанба куни ва кечаси ўқилган на-мозлар, душанба куни ва кечаси ўқилган намозлар билан хафтанинг бошқа кунларига алоқадор намозларга доир ҳадисларнинг ҳаммаси ёлғондир. Шаъбоннинг ўртасидаги кечада ўқилган намозга оид ҳадислар ҳам уйдирмадир»
«Ким шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси минг марта Ихлос сурасини юз ракат намозда ўқиса, у кимса ўлиб дунёдан кўчмасдан аввал Аллоҳ унга тушида юз нафар фариштани туширади, у фаришталардан ўттизи уни жаннат билан, ўттизи жаҳаннамдан нажот топгани билан суюнчилашади. Ўттизи эса, уни хато иш қилиб қўйишдан қўрийди, ўн нафари унга душманлик қилувчиларга ту-зоқ қўяди» (Суютий, «Жомиъус-сағир» I! ж. 50).
«Ким ражаб ойининг илк кечаси шомдан кейин йигирма ракат намоз ўқиса... кўприкдан савол-жавобсиз ўтади» Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, ў.а. 95-96; Али ал-Қорий, «Асрорул-марфуа», 440).
«Ким ашуро куни рўза тутса, Аллоҳ унга 60 (олтмиш) йил ибодат қилгандек савоб ёзади» (Али ал-Қорий, ў.а. 402).
Ейиш-ичишга алоқадор ҳам халқ тилида баъ-зи «ҳадис»лар юради. Қовоқ, патлижон, анор, узум, бақлажон, тарвуз, мош, гуруч ва ҳоказо емишларнинг фазилатларига оид сўзларни Ҳазрати Пайғамбарга боғлашга ҳаракат қилинади. Мисол учун, «Патлижон ҳар дардга даводир» деган сўз уйдирма ҳадислар сирасига киради (Ибн Қаййим ал-Жавзиййа, ў.а. 51; ва ҳ).

Уйдирма ҳадисларни таниш йўллари

Мушкулот шуки, бугун замондошимиз ҳар эшитган ҳадисни соғлом деб қабул қиляпти, уларни манбалардан тадқиқ этиш ва сиҳҳатини аниқпаш имконига эга эмас. Чунки мавзуъот китобларини кўрмаган, қўлига етиб бормаган. Шунингучун манбаи кўрсатилмаган ва шубҳали кўрилган ҳадислар мутлақо мавзуъот китобларидан тадқиқ этилиши керак. Мурожаат қилса бўладиган машҳур манбалар ушбулардир:

1. Мақдисий (в.507/1113):«Тазкиратул-мавзуъот».
2. Ибн ал-Жавзий (в.597/1225):«Китабул-мавзуъот».
3. Умар ал-Мавсимий (в. 622/1225); «Ал-Мурний анил-ҳифз вал-китаби».
4. Соғоний (в. 650/1252); «Ал-Мавзуъот».
5. Суютий (в.911/1505); «Ал-Лаолиул-маснуа фил аҳодисил-мавзуъа».
6. Ибн Арроқ(в.963/1556); «Танзиҳуш-шариа».
7. Ғаттоний(в.986/1578):«Тазкиратул-мавзуъот».
8. Али ал-Қорий (в. 1014/1605): «Ал-маснуа фил-маърифатил-ҳадисил-мавзуъа».
9. Шавқоний (в. 1250/ 1832): «Ал-Қоваидул-мажмуъа фил-аҳодисил-мавзуъа».

Муҳаддис олимлар аввалги замонларда ҳадис тўқиганлар билан қаттиқ-қаттиқ мужодалалар қилишган ва ундай кишиларни бир-бир аниқлаб, уларни рад ва тор-мор этиб, уларнинг қандай одам эканликларини табақот (биографик) китобларда келгуси авлодларга танитиб кетишган. Уларнинг кимлигини билиш учун шунақа асарларга мурожаат қилинса кифоядир. Уйдирма ҳадисларни танишнинг яна бир усули муҳаддислар ўртага қўйган мезонларни билишдир. Ҳадис манбаларида санади бўлмаган ҳадис қабул этилмаганидек, у санадда ҳадис тўқувчи бир ровийнинг бўлиши ҳам у ҳадисни рад этиш учун етарли бир сабабдир. Бошқа томондан муҳаддислар СОҒлом бир ҳадиснинг Қуръонга, саҳиҳ ҳадисларга, ижмоъга, диний қоидаларга, ақлга, қатъий тарихий воқеаларга зид бўлмаслик шартларини келтиришгандир. Бошқача айтганда, ҳадиснинг лафзларида асло бузуқлик бўлмаслиги керак.

Хулоса

Олимми, мутафаккирми, муаллимми, воиз, имом, муфтийми ё ёзувчими, ким бўлса ҳам, ўзлари қўллаётган ҳадислар масаласида ниҳоятда талабчанлик қилишлари, хоссатан уйдирма ҳадисларни қўллашдан кескин қочишлари керак. Ҳадис айтишни табиий ва оддий бир иш деб ўйламасдан, ҳадиснинг динда иккинчи манба эканини ва динни шакллантирганини унутмаслик даркор. Заиф ва уйдирма ҳадисларни ажратмасдан саҳиҳ ҳадис каби айтиб юриш диний нуқтаи назардан ҳаромлигини ва ман этилганини унутмайлик. Ҳар бир ҳадиснинг ҳукми ва амал йўналиши фарқли бўлгани учун уларнинг ҳар бири ўзининг ҳақли ўрнига қўйилиши, саҳиҳга саҳиҳ, заифга заиф ва уйдирмага уйдирма дейилиши, бир-бирларига мутлақо аралаштириб юборилмаслиги борасида етарли талабчанлик кўрсатилиши илмий дурустликнинг бир таянчидир. Ҳадисларни сиҳҳат нуқтаи назаридан манбалардан ўрганиш ёки ишнинг билимдонларидан сўраш тушунчаси, шуури ва малакасини оммага ўргатиш ва ёйиш лозимдир.

Создано 05 Октябр 2022

117 марта кўрилди

Ал-Маснуъ фий маърифат ал-ҳадис ал-мавзуъ

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим

Муҳтарам ўқувчилар, ушбу рисолада мазҳабимизнинг етук алломаларидан, бир қанча асарларнинг шарҳловчиси ҳамда кўплаб нодир китоблар муаллифи Мулла Али Қорининг “Ал-Маснуъ фий маърифат ал-ҳадис ал-мавзуъ” номли китобидаги уйдирма ҳадислар келтирилган. Аслида ушбу китобда мавзуъ ҳадисларга оид кўпгина қимматли маълумотлар берилиб, замонамизнинг бир қатор кўзга кўринган уламолари томонидан мавзуъ ҳадисларга изоҳлар, бу борада ўтказилган тадқиқотларнинг натижалари ҳам ўрин олган. Мақсадимиз уйдирма ҳадисларни ўрганиш, таниш ва уларни ҳадис деб айтиб юборишдан сақланиш бўлгани учун ўша “ҳадис”ларнинг ўзини келтириш билан кифояландик. Аллоҳ бошлаётган ишимизни барчамиз учун манфаатли қилсин!

1. Сенга яхшилик килганни ёмонлигидан ҳам қўрқ.
2. Совуқдан қўрқинглар, чунки биродарингиз Абу Дардо совуқдан ўлган.
3. Касаллик соҳибаларидан қўрқингнлар.
4. Ҳизр ва Илёс алайҳиссаломлар ҳар йили ҳаж мавсумида Минода учрашишади.
5. Тўпланинг ва қўлларингизни юқорига кўтаринг. Тупландик ва қўлларимизни юқорига кўтардик. “Эй Аллоҳ, Қуръон кетиб қолмаслиги учун муаллимларни кечиргин. Дин кетиб қолмаслиги учун уламоларни азиз қилгин” деб уч бора айтдилар.
6. Эй Аллоҳ, муаллимларни кечиргин, умрларини узун қилгин, касбларига барака бергин.
7. Эй Аллоҳ, мен Сендан илмсиз диндан гапиришдан паноҳ сўрайман.
8. Эй Аллоҳ, Икки Умарнинг бири сабабидан исломга қувват бергин.
9. Тиббиётнинг энг охирги чораси куйдиришдир.
10. Аллоҳнинг Китобидан бир оят Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у зотнинг оиласидан яхшироқдир.
11. Хатнани махфий қилинглар, никоҳни эса ошкора қилинглар.
12. Агар Аллоҳ дунё осмонига тушишни ирода қилса, Аршдан Ўз зоти билан тушади.
13. Аллоҳ деди: “Агар дунёни ҳароб қилишни хоҳласам, аввало, Байтимни ҳароб қилишдан бошлайман. Уни ҳароб қиламан. Сўнгра дунёни ҳароб қиламан”.
14. Эй Муоз, агар Ҳусайб ерига борсанг, шошилгин. Чунки у ерда, яъни Яманда ҳуру ъийнлар бор.
15. Толиби илм олимнинг ҳузурида ўтирса, Аллоҳ у талабага етмишта раҳмат эшикларини очади. У олимнинг ҳузуридан гўё онадан янги туғилган бола каби гуноҳдан пок бўлиб туради. Аллоҳ унинг ҳар бир ҳарфи учун етмишта шаҳиднинг савобини беради ва унинг ҳар бир сўзи учун бир йиллик ибодат савобини ёзади.
16. Агар хуфтон намозининг вақти кирса ва шу пайтда овқат ҳам ҳозир бўлиб қолса, ишни аввал овқатдан бошланглар.
17. Агар муҳаббат чин бўлса, одоб шартлари бекор бўлади.
18. Агар менга саловот айтмоқчи бўлсангиз, у ҳолда саллангизни кийиб олинг.
19. Агар соя бир ярим зироъ бўлса, у то икки зироъга етгунича пешин намозини ўқинглар.
20. Агар биронтангиз мактуб ёзса, унга “балаға”, яъни “етди” деб ёзмасин, чунки у шайтоннинг исмидир. Балки унга “Аллоҳ” деб ёзсин.
21. Агар сувнинг устида булсанг, сувга бахил бўлма.
22. Тўрт нарса тўрт нарсага тўймайди: ер ёмғирга, аёл эркакка, кўз назар солишга, олим илмга.
23. Ниятингни пок қил ва яхшилар билан бирга ухла.
24. Ҳар бир касалликнинг асл манбаси нафсни рози қилишдир.
25. Печи йўқ саллани кийишдан Аллоҳдан паноҳ сўрайман.
26. Сотиб олувчи харидорга ёрдам беринглар.
27. Ибодатларнинг афзали қийналиб, машаққат билан қилинганидир.
28. Жаннат аҳлининг кўпчилигини ёмонлик нималигини билмайдиган, фақат яхшиликка интилувчи кишилар ташкил қилади.
29. Покдомонларингизни ҳурмат қилинглар.
30. Махлуқотларнинг тиллари Аллоҳнинг қаламларидир.
31. Бандани омонлиги хотиржамлигидадир.
32. Зоҳирига қараб ҳукм қилишга буюрилдим. Сирларнинг эгаси Аллоҳнинг Ўзидир.
33. Таомланишда луқмани кичик олишга ва хотиржам, яхшилаб чайнашга буюрилдик.
34. Мен арабларнинг энг чиройли гапирувчисиман, лекин Қурайшликман.
35. Мен соф араб тилида гапиручиларнинг энг фасоҳатлисиман.
36. Пайғамбарлар бошқарувчилар, фақиҳлар жаноблар, динни теран тушунувчилар, улар билан ўтириш эса, (илмни) зиёда қилишдир.
37. Ҳақни эътироф этган киши инсоф қилган бўлади.
38. Агар гапириш кумуш бўлса, жим туриш олтиндир.
39. Агар уламолар Аллоҳнинг дўстлари бўлмасалар, у ҳолда Аллоҳнинг бошқа дўсти бўлмайди.
40. Албатта, Аллоҳ ҳар бир мўминдан барча мунофиқлардан нафратланиш, ҳар бир мунофиқдан эса, барча мўминлардан нафратланиш аҳдини олгандир.
41. Албатта, Аллоҳ оҳангли, тараннумли ҳолда қилинган дуони қабул қилмайди.
48. Аллоҳ таоло ақлни яратиб, унга: “Кел!” деди. Ақл келди. Кейин Аллоҳ таоло ақлга “Кет!” деди. Ақл кетди. Шунда Аллоҳ таоло деди: “Иззатим ва жалолимга қасамки, сендан кўра шарафлироқ махлуқни яратмадим. Сен сабабли (бандаларимни) азоблайман ва сен сабабли (уларга) неъматларимни бераман”.
49. Албатта Аллоҳ таоло бойларнинг таомидаги лаззатни фақирлар таомига ўтказиб қўяди.
50. Албатта, Аллоҳ таоло бу Байтни ҳар йили олти юз минг киши ҳаж қилишини ваъда қилди. Агар инсонлар кам бўлиб қолсалар, Аллоҳ бу миқдорни фаришталар билан тўлдиради. Албатта, инсонлар янги келиннинг атрофида тўпланганларидек, Каъбанинг атрофида тўпланадилар. Байтни ҳаж қилувчи ҳар бир одам унинг ёпинчиқларига осилади. Одамлар Каъбанинг атрофида, токи у жаннатга киргунича айланиб юрадилар. Кейин у билан бирга жаннатга кирадилар.
51. Албатта, Аллоҳ таоло бекорчи кишини ёмон кўради
52. Албатта, ер хатна қилинмаган одамнинг сийдигидан қирқ кун давомида нажосат бўлиб туради.
53. Албатта, жаннат аҳлининг жаннатда ҳам уламоларга эҳтиёжи тушади. Жаннат аҳли ҳар жумъа куни Аллоҳни зиёрат қилишади. Шунда Аллоҳ таоло: “Мендан истаган нарсангизни сўранглар” дейди. Одамлар уламоларга юзланиб: “Роббимиздан нимани сўрайлик?” дейдилар. Уламолар: “Фалон, фалон нарсаларни сўранглар” дейишади.
54. Албатта, иймон сўз ва амалдир, у зиёда ва ноқис бўлади.
55. Албатта, Билол азондаги “син” ҳарфини “шин”га алмаштириб айтар эди.
56. Албатта, Шайтон осмон билан ер орасидадир. Унинг исми Валҳондир. У билан бирга яна одам болаларига ўхшаган саккиз нафар қўшини ҳам бор. Яна унинг халифаси бўлиб, исми Ханзобдир.
57. Агар устоз ва шогирд бир қишлоқ ёнидан ўтишса, Аллоҳ таоло ана шу қишлоқдаги қабрлардан қирқ кун азобни кўтаради.
58. Агар банда мағриб ва машриқ орасини ҳамду санога тўлдириб ташласа ҳам Аллоҳ таоло наздида пашшани қанотичалик қийматга эга эмас.
59. Калта одам гоҳида узайтиради, яьни бўйи калта одам (аёл) узун бўйли бола туғади.
60. Албатта, сизлар амал қилишга берилганлар замонида яшаяпсизлар. Ҳали шундай қавм келадики, улар тортишувга берилиб кетадилар.
61. Иброҳим Халилуллоҳ ва Абу Бакр Сиддиқ жаннатда соқоллик ҳолда бўлишади.
62. Албатта, Аллоҳнинг вафот этган бандаларни ташийдиган фаришталари бор.
63. Албатта, Аллоҳнинг бир фариштаси бўлиб, унинг кўзларининг қовоқлари орасидаги масофа беш юз йиллик йўлдир.
64. Албатта, масжид, яъни сажда қиладиган жой балғамдан узоқлаштирилади. Яъни сажда қиладиган жойда ундай нарсалар бўлмаслиги керак.
65.
66. Ҳар бир гапда “Иншааллоҳ” дейиш банда иймонининг мукаммллигидандир.
67. Шундай гуноҳлар ҳам борки, уларга фақат Арафотда туриш каффорот бўлади. Яъни арафотда туриш билангина ўша гуноҳ кечирилади.
68. Бирор нарсани қила олмаслик исматдандир, яъни бегуноҳликдандир.
69. Албатта, маййит ўз уйда етти кун дўзахни кўради.
70. Албатта, мен Яман тарафдан келаётган Раҳмон нафасини сезяпман, ҳис қиляпман.
71. Албатта, атиргул Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг терларидан яратилган ёки Буроқнинг теридан яратилган.
72. Албатта, иймон қалбан боғланиш, тил ила тасдиқлаш, арконларга амал қилишдир.
73. Эй Ибн Равоҳа, қофияли гапиришдан сақлан!
74. Қайси нарса беркитилган ёки сир сақланган? Аслида бўлмаган нарса.
75. Бақалажон нима ниятда ейилса, ўша бўлади.
76. Миср ловиялари нима ниятда ейилса, ўша бўлади.
77. Тикувчилар умматимнинг бахилларидир.
78. Бахил Аллoҳнинг душманидир, гарчи у ибодат қилувчи бўлса ҳам.
79. Совуқлик диннинг душманидир.
80. Оби нонниг кичигида, яъни кулча нонда барака бор.
81. Шериклик қозони қайнамайди.
82. Самиймилик зиёфат бермоқдан кўра яхшироқдир.
83. Қотилга қатл хабарини беринглар, яъни у ҳам ўлимга ҳукм қилинишини эслатиб қўйинглар.
84. Еб тўймаслик, очкўзлик зийракликни кеткзади.
85. Тарвуз ва униг фазилатлари ҳақидаги ҳадис.
86. Дин поклик устига қурилгандир.
87. Байтул Мақдис олтиндан ясалган тоғора бўлиб, ичи чаёнларга тўладир.
88. Байтнинг, яъни Каъбанинг саломи уни тавоф қилишдир.
89. Забаржад (қимматбаҳо тош)дан узук ясатиб, тақинглар. Чунки, у осон бўлиб, унда қийинчлик йўқ.
90. Одатларни тарк қилиш ўзига душманчиликдир.
91.
92. Умматим етмиш неча фирқага бўлинади. Бир тоифадан бошқа барчаси жаннатийдир. “Улар кимлар?” деб сўрашди. “Зиндиқлар” дедилар. Яьни улар қадариялардир.
93. Бошлиқ бўлишингиздан олдин унинг илмини билинглар.
94. Бир соат тафаккур қилиш бир йиллик ибодатдан яхшироқдир.
95. Такбир жазм қилишдир.
96. Сиз аёллар умрингизнинг ярмини (ҳайздан пок бўлишни) кутиб, намоз ўқимай ўтказасизлар.
97. Ойлар ва байрамлар билан табриклаш инсонлар одат қилган нарсалардандир.
98. Ҳар бир кишига ишонавериш заифликдир.
99. Уч нарсага суяниб бўлмайди: дунёга, султонга, хотинга.
100.
101. Очлик кофирдир. (Яъни у кишини ҳар нарсага мажбур қилади.) Уни ўлдирган жаннат аҳлидан бўлади.
102. Жиза (Гиза) шаҳри жаннат боғларидан бир боғдир. Миср Аллоҳнинг ер юзидаги хазиналаридандир.
103.
104. Таҳорат пайтида бармоқларининг орасини хилол қилувчи умматим қандай яхши!
105. Мушукни яхши кўриш иймондандир.
106. Ватанни севмоқ иймондандир.
107. Дўст дўстини қийнаб, унга азият бермайди.
108. Ал-Ҳажун ва Бақиъ аста-секин бу дунёдан олиниб, жаннатга сочиб юборилади. Ал-Ҳажун Маккадаги, Бақиъ эса Мадинадаги мақбаралардир.
109. Ҳайвон ҳашакни егани каби, масжидда дунё сўзларидан сўзлаш яхшиликларни ейди.
110. Ҳадис иқтибос қилиб келтирилмайди.
111. Аброрларнинг яхшиликлари муқаррабларнинг гуноҳларига тенг.
112. Гўзаллик раҳм-шафқат кўрсатишга лойиқ нарсадир.
113. Нафлларингизни чиройли тарзда адо этинглар. Чунки, фарзларингиз улар билан мукаммал бўлади.
114. Олимнинг мажлисида ҳозир бўлиш минг ракьат намоз ўқишдан афзалдир.
115. Менинг бир кишига қилган ҳукмим жамоатга қилган ҳукмим кабидир.
116. “Алхамдулиллаҳ” Раҳмоннинг ридосидир.
117.
118.
119. Озиқ-овқатларни қўриқловчи, ғамлаб қўювчи ёмон кўриладиган, нафратланиладиган шахсдир.
120. Яҳудийларга хилоф қилинглар. Саллаларни печсиз кийманглар. Чунки, саллаларни печсиз кийиш яҳудийларнинг одатидир.
121. Динингизнинг ярмини Ҳумайродан олинглар.
122. Душманим ҳокимимдир.
123. Машҳурликка қизиқмаслик, номаълум бўлиб юриш неъматдир. Кўпчилик эса, уни ёқтирмайди.
124. Аллоҳнинг бир бандасига танлаган нарсаси ўша банданинг ўзига танлаган нарсасидан яхшироқдир.
125. Қарға ва шу каби қушлар овозини эшитганда “Хайр, хайр” дейиш ҳақидаги ҳадис.
126. Яхшилик қиёматга қадар мен ва умматим билан биргадир.
127. Золимнинг ҳовлиси харобадир, гарчи кейинчалик бўлса ҳам хароб бўлади.
128. Модомики, уларнинг ҳовлисида экансан, улар билан муроса-ю мадора қилиб, уларнинг кўнглини олиб яша.
129. Эси пастларингиз билан молингизнинг учдан бирида муомала қилинглар.
130. Жаннат эшигини таққиллатишда давом этавер. Бу гапни Оишага айтдилар. Шунда у киши: “Нима билан таққиллатай?” деб сўрадилар. У зот: “Очлик билан” деб жавоб бердилар.
131. Набий алайҳиссаломнинг Жуҳфадаги ҳаммомга киришлари ҳақидаги ҳадис.
132. Азондан кейин айтиладиган нарсада юқори даража бордир.
133. Дирхам миқдоридаги қон ювилади ва ўша қон теккан кийимда ўқилган намоз қайтадан ўқилади.
134. Дунё бир соатдир, унда тоат ибодат қилиб қол.
135. Дунё охират экинзоридир.
136. Қарз бир дирҳам бўлса ҳам хорликдир. Камбағаллик бир қиз билан бўлса ҳам хорликдир. Тиланчилик қандай йўл билан бўлса ҳам хорликдир.
137. Нафр куни (ҳожилар Минодан Маккага қайтадиган кун, Қурбон ҳайитининг учинчи куни) Минода, кулранг туянинг устида, устимга жундан тўқилган кийим кийган ҳолимда, одамларнинг олдида Роббимни кўрдим.
138. Ёмонликдан фойда кўрувчининг зиёнга учраши муқаррардир.
139. Биродарим Ҳизрни Аллоҳ раҳмат қилсин. Мободо тирик бўлганида мени зиёратимга келарди.
140. Қўли билан туясининг жиловидан ушлаб, менинг зиёратимга келган кишини Аллоҳ раҳмат қилсин.
141. Пулнинг олтидан бирини ўз аҳлига ишлатиш етмиш йиллик ибодатдан яхшироқдир.
142. Юборилган элчи юборувчининг ақлига далолат қилади.
143. Умматимнинг роҳиблиги масжидда ўтиришдир.
144. Мўминнинг сўлаги шифодир ва шунингдек, мўминнинг қолдиқ овқати ҳам шифодир.
145. Маҳалланинг най чалувчиси ўша маҳалла аҳлини завқлантиролмайди.
146. Заҳмат чекиш раҳматдир.
147. Олий мансабнинг закоти қийналганга ёрдам беришдир.
148. Қимматбаҳо зийнат буюмларининг закоти уларни ориятга, яъни бировга фойдаланиш учун бериб туришдир.
149. Зайдийлар бу умматнинг мажусийларидир.
150. Мўминнинг сўлаги шифодир.
151. Саҳобаларимни сўкиш кечирилмас гуноҳдир.
152. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўрсаткич бармоқлари ўрта бармоқларидан узун эди.
153. Сир аҳрорлардадир. Бошқа ривоятда эса, аҳрорларнинг қалблари сирларнинг қабрларидир, дейилган.
154. Сафар кишилар ахлоқининг аслини кўрсатиб беради.
155. Макканинг ақли заифлари жаннатни тўлдириб туриш учундир
156. Саломат бўлиш узлатдадир
157. Мисвок ишлатиш киши нутқини равонлигини оширади
158. (Намозни) энг заифларингизни эътиборга олиб ўқиб беринглар.
159. Билолнинг “син” ҳарфи Аллоҳнинг наздида “шин” ҳарфидекдир.
160. Аёллар билан маслаҳатлашинглар, сўнгра айтганларининг тескарисини қилинглар.
161. Сизларнинг ёмонларингиз болаларингизга таълим берувчилардир. Чунки, уларнинг орасида етимга раҳм қилмайдигани ва мискинга қўполлик қиладиганлари кўпдир.
162. Ҳаётнинг ёмонлиги ва ўлимнинг ёмон нарса эмаслиги ҳақидаги ҳадислар.
163. Аллоҳнинг яратган нарсасига шафқат қилиш Аллоҳнинг амрини улуғлашдир.
164. Инсон юзига мақташ қоралангандир.
165. Кишининг ўз-ўзига гувоҳлик бериши икки марта гувоҳлик бериш билан бўлади.
166. Мусулмонларнинг бир-бирларига гувоҳликлари жоиздир. Лекин уламоларнинг бир-бирларига гувоҳликлари жоиз эмас, чунки улар ҳасадчилардир.
167. Шон-шуҳрат кийимнинг қисқалигидадир.
168. Инсон шайтонлари жин шайтонларидан устун келади.
169. Қавмга шайх бўлиш умматга пайғамбар бўлиш кабидир.
170. Эҳтиёжманд киши гўё кўр кишидекдир.
171. Сабр жаннат хазиналаридан биридир.
172. Озгина садақа кўпгина балони қайтаради.
173. Ҳадисларни ёзаётган пайтда қаламларнинг чиқир-чиқир қилиб ёзиши Аллоҳнинг наздида Асқалон ва Ободон карвонсаройларида айтиладиган такбир кабидир. Ким қирқта ҳадис ёзса, унга Ободон ва Асқалонда ўлдирилган шаҳидларнинг савоби берилади.
174. Бир қавмнинг кичиклари бошқа қавмнинг катталари бўлади.
175. Нонни кичайтиринглар ва унинг сонини кўпайтиринглар, шунда сизларга унда барака бўлади.
176. Узук билан ўқилган бир вақт намоз узуксиз ўқилган етмишта намоздан яхшироқдир.
177. Салла билан ўқилган бир вақт намоз салласиз ўқилган йигирма беш вақт намоздан яхшироқдир. Салла билан ўқилган бир вақт жума етмиш вақт салласиз ўқилган жумадан яхшидир. Салла билан ўқилган бир вақт намозга ўн минг ҳасанот ёзилади.
178. Олимнинг ортида бир вақт намоз ўқиш тўрт минг тўрт юз қирқ вақт намоз кабидир.
179. Мутакббирнинг намози бошининг устидан юқори кўтарилмайди.
180. Кундузги намоз жаҳрий ўқилмайди.
181. Илм аёллар сонлари орасида зоя бўлади.
182. Зарурат мань қилинган нарсаларга рухсат этади.
183. Икки заиф киши бир кучли кишидан ғолиб бўлади.
184. Айланма бўлса ҳам, йўлдан юринг, ўтириб қолган бўлса ҳам, қиз болани олинг.
185. Талоқ фосиқлар қасамидир.
186. Мўминнинг орқаси қибладир. Яъни намозда олдинги сафдаги кишининг орқаси етарлидир, сутра шарт эмас.
187. Оқилнинг адовати ва мажнуннинг суҳбати ҳақидаги ҳадислар.
188. Адоват аҳлда, ҳасад қўшниларда, манфаат дўстларда бўлади.
189. Кишининг душмани унинг ишини қилиб, унга халақит берадиган кишидир.
190. Унинг узри гуноҳидан қаттиқроқдир.
191. Араблар ажамларнинг саййидларидир.
192. Умматимнинг амаллари менга кўрсатилди. Унинг ичида қабул бўлганлари ҳам, қайтарилганлари ҳам бор. Аммо менга айтилган салавотлар қайтарилмайди.
193. Ўзингизни сезмаганга солиш билан миқдорингизни кўпайтиринглар.
194. Ҳар бир яхши ишга халақит берувчи бор.
195. Ижозатнинг аломати енгиллик беришдир.
196. Умматимнинг уламолари гўё Бани Исроил пайғамбарлари кабидирлар.
197. Илм икки қисмдир: динлар илми (шариат илми), баданлар илми (тиббиёт).
198. Илмга келинади, илм бормайди.
199. Қарияларнинг динини ўзингизга лозим тутинг.
200. Узум иккита иккитадандир, хурмо битта биттадандир.
201. Солиҳларни ёдга олинганда раҳмат ёғилади.
202. Лавҳ ҳақида Аршдан ҳам олий бўлган Аллоҳдан эшитдим. У Зот бирор нарсани яратмоқчи бўлса: “Кун!” (“Бўл!”) дейди. Коф ҳарфи нун ҳарфига етмасидан туриб бўладиган нарса бўлади.
203. Қўшиқ зинонинг дуосидир.
204. Фотиҳа сураси нима мақсадда ўқилса, ўша нарса ҳосил бўлади.
205. Жасоратли киши лаззатни қўлга киритади.
206. Ражаб ойининг бошқа ойлардан афзаллиги Қурьоннинг бошқа сўзлардан афзаллиги кабидир. Шаьбон ойининг фазилати менинг бошқа анбиёлардан афзаллигим кабидир. Рамазон ойининг бошқа ойлардан афзаллиги Аллоҳнинг бандаларидан афзаллиги кабидир.
207. Фақирлик фахримдир. Мен у билан фахрланаман.
208. Оғиз сукут қилса Робби кифоя қилади
209. Замон охирлаганда Рум совуғи Шомга ва Шом совуғи Мисрга кўчиб ўтади.
210. Ҳаракатларда баракалар бордир.
211. Набий алайҳиссалом Жаброил алайҳиссаломга “Қуёш завол топдими?” дедилар. У киши: “Йўқ, Ҳа” деб жавоб бердилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Жаброилдан: “Қандай қилиб “Йўқ, Ҳа” деб жавоб беряпсиз?” деб сўрадилар. Шунда Жаброил алайҳиссалом: “Мен “Йўқ” деганимдан то “Ҳа” дегунимча Қуёш беш юз йиллик масофани босиб ўтди” деб жавоб бердилар.
212. Етмишта пайғамбарнинг тилида ясмиқ муқаддас деб эълон қилинган. Уларнинг охиргиси Исодир.
213. Қурьон Аллоҳнинг Каломи бўлиб, махлуқ эмасдир. Ким бундан бошқа сўзни айтса кофир бўлади.
214. Ким Қалоқил (Кафирун, Ихлос, Фалақ, Нос) сураларини ўқиса, фақирликдан омондадир.
215. Пағамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан тирноқ олишнинг кайфияти ва тайин қилинган куни собит бўлмаган.
216. Усмон розияллоҳу анҳунинг қиссалари. Яъни у киши халифаликларининг биринчи жумъасида минбарга чиқдилар ва “Алҳамдулиллаҳ” дедилар. Бундан бошқа гап гапира олмадилар. Кейин мана бундай дедилар: “Албатта, Абу Бакр ва Умар бу минбарда гапириш учун нутқ тайёрлаб олишар эди. Сизлар ҳозир гапирувчи раҳбардан кўра иш қилувчи раҳбарга муҳтожроқсизлар. Мавъизани кейинроқ қиламан. Аллоҳдан ўзимга ва сизларга мағфират сўрайман”. Шундан сўнг минбардан тушдилар ва одамларга жумъа намозини ўқиб бердилар.
217. Қалб Аллоҳнинг уйидир.
218. Озгина тавфиқ кўпгина илмдан яхшидир.
219.
220. Аллоҳ бор эди. У билан бирга бошқа ҳеч нарса йўқ эди. Бир ривоятда: Ундан бошқа ҳеч нарса йўқ эди, дейилган.
221. Сахий агар фосиқ бўлса ҳам Аллоҳнинг дўстидир. Бахил агар ибодатгўй бўлса ҳам Аллоҳнинг душманидир.
222. Ёмонликдан тийилгин, ёмонлик ҳам сендан тийилади.
223. Сўзлар гапирувчининг сифатидир.
224. Дастурхон атрофида сўзлашиш ҳақидаги ҳадис.
225. Ҳар бир идишдан ичидаги суюқлик томиб туради.
226. Ибодатдаги янгиликдан бошқа янгилик залолатдир
227. Иккинчи нарса бўлганидан кейин учинчиси ҳам бўлиши аниқ. Шоир айтади: Бир нарса иккита бўлдими, демак, учта ҳам бўлади.
228. Ҳар йили ёмонлашиб, хулқингиз бузилиб бораверасизлар.
229. Ҳар бирингиз деҳқонсиз ва ҳар бирингиз серғайратдирсиз.
230. Ҳар бир ман этилган нарса ёқимлидир.
231. Киши бир оғиз яхши сўзни эштиши бир йиллик ибодатдан яхшидир. Илм музокарасида бир соат ўтириши қулни озод қилишидан яхшидир.
232. Ҳеч ким билмайдиган хазина эдим. Танилишни истаб халқларни яратдим. Сўнг уларга ўзимни танитдим, шундагина мени танидилар.
233. Пайғамбар бўлган пайтимда Одам алайҳиссалом сув ва лой орасидаги бир ҳолатда эдилар.
234. Дум бўлгину бош бўлмагин. Чунки, бош ҳалок бўлади, дум эса саломат қолади.
235. Сўфийлик хирқасини кийиш ва Ҳасан Басрий Али розияллоҳу анҳунинг хирқасини кийгани ҳақидаги ҳадис.
236. Муҳаббат илони жигаримни чақди. Икки байтдан иборат шеър.
237. Кабутар ўйнатиш фақир бўлишга сабаб бўлади.
238. Ичимизга насабсиз кирганни ва ичимиздан сабабсиз чиққанни Аллоҳ лаънатласин.
239. Аллоҳ ёлғончини лаьнатласин. Агарчи ўша ёлғонни ҳазиллашиб айтган бўлса ҳам.
240. Қўшиқ куйловчини ва қўшиқ куйлашни талаб қилган кишини Аллоҳ лаънатласин.
241. Ҳар бир балодан қутилиш учун чора бордир.
242. Ҳар бир ҳужранинг ҳақи бордир.
243. Ҳар бир оғиздан чиққан сўзни эшитувчи топилади, оғзим бор деб ҳар нарсани сўзлама.
244. Ҳар бир мужтаҳид учун насиба, улуш бордир.
245. Байт (Каъба)нинг ўз Роббиси (Хўжайини) бор, уни ўзи ҳимоя қилиб олади.
246. Али розияллоҳу анҳу дедилар: “Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни юваётганимда у зотнинг муборак кўз косаларида сув туриб қолди. Мен дарҳол ўша сувни ичдим. Натижада, аввалгиларнинг илмини мерос қилиб олдим”.
247. Каъбанинг тошларини биттадан-биттадан олиб, уни бузиш мусулмонни ўлдиришдан енгилроқдир.
248. Агар бирортангиз оддий тошга нисбатан гумонини чиройли қилса, Аллоҳ ўша тош ила унга фойда беради.
249. Агар баччабоз денгиз сувида ғусл қилса ҳам қиёмат куни жунуб ҳолда бўлади.
250. Қиёмат куни байроқни Али кўтаради.
251. Агар биродарим Хизр тирик бўлганида мени зиёрат қиларди.
252. Агар гурунч инсонга айланиб қолганда ҳалим бўлган бўларди.
253. Агар дунё топ-тоза қондан иборат бўлганида ҳам мўминнинг овқати унданда ҳалолроқ бўларди.
254. Агар парда очилганида иймоним зиёда бўлмас эди.
255. Агар сиз бўлмаганингизда фалакларни яратмас эдим.
256. Агар инсонлар тезакни майдалашдан ман қилинсалар ҳам, барибир, улар тезакни майдалаган бўлардилар ва: “Унда бир оз зарар борлиги учун ман қилинганмиз” дердилар.
257. Агар мўминнинг хавфи билан ражосини тарозида тортилса, иккови ҳам тенг чиқади.
258. Агар инсонлар янтоқда нима борлигини билганларида эди, унинг вазнига тенг тиллога бўлса ҳам сотиб олардилар.
259. Мен учун Аллоҳнинг ҳузурида махсус бир вақт бор. Ўша вақтга мен ўзимдан бошқа ҳеч кимни, хатто муқарраб фариштани ҳам, пайғамбарни ҳам сиғдиролмайман.
260. Агар мўмин одам гапирса, рост гапиради. Агар унга гапирилса, эшитган нарсасини тасдиқлайди.
261. Мўмин киши ширинликларни яхши кўрувчи бўлади. Кофир кимса ароқни яхши кўрувчи бўлади.
262. Мўмин тажрибасиз ва олийжаноб бўлади, мунофиқ эса ёлғончи ва қизғанчиқ бўлади.
263. Мўмин инсон ичида кек сақлайдиган гиначи бўлмайди.
264. Мўмин одамга насаби борасида ишонса бўлади.
265. Мўмин одам турли балоларга учрайди. Кофир балоларга учрамай, роҳатда яшайди.
266. Мўмин одам алданади.
267. Мўмин кишининг озиқ-овқати енгил бўлади. Яъни бировларга оғирлиги тушмайди.
268. Мўмин киши ҳавас қилади, мунофиқ эса ҳасад қилади.
269. Аллоҳ таоло бандасини жоҳил ҳолатида дўст тутмайди. Агар уни дўст тутса, унга илм ўргатади.
270. Аллоҳ таоло бандадан нафратланадиган бўлса, уни илм ва одобдан ман қилиб қўяди.
271. Бу деворим ортида ким ёки нима борлигини билмайман.
272. Семиз одам нажотга эришмайди.
273. Қуръон ўқиётган намоз ўқиётганга инсоф қилсин. Яъни ҳаддан ташқари баланд овозда ўқиб, бошқаларни адаштирмасин.
274. Агар қавмга тортишув берилса, амал қилишдан тўсилиб қоладилар.
275. Чоршанба куни бошланган иш охирига етади.
276. Дўстга олиб борадиган йўл узоқ бўлмайди.
277. Қотил мақтулнинг битта ҳам гуноҳини қолдирмайди.
278. Менга ҳеч ким икки маротаба мутакаббирлик қилмаган.
279. Ҳеч бир жасад ҳасддан холи бўлмайди.
280. Кичкина одам ҳам ҳикматдан холи эмас.
281. Биров бировдан утун бўлолмайди. Аммо ўша одам ўзини ўша бировнинг олдида кўпроқ паст тутса, шундагина устун бўлиши мумкин.
282. Қалбларни Аллоҳнинг ибодатига мажбурлашдан кўра улуғроқ нарса йўқ.
283. Ўз фарзандини бошлиқ этиб тайинлаш адолатдан эмас.
284. Набавий ҳадисларни талаб қилиш борасида ният қанча мустаҳкам бўлса, шу иши унга шараф келтиради.
285. Абу Бакр сизлардан рўза ва намоз сабабли афзал бўлмади. Балки, қалбида чуқур ўрнашган нарса сабабли сизлардан афзал бўлди.
286. Кўза кунда эмас, кунида синади.
287. Қалбдан келмайдиган нарсани сақлаб қолиш ва парвариш қилиш қийиндир.
288. Бир жамоат тўпланар экан, албатта, уларнинг ораларида Аллоҳнинг дўсти ҳам бўлади. Буни улар ҳам, ўша одамнинг ўзи ҳам сезмайди.
289. Кечаси бўлганда нидо қилувчи: “Эй қабр аҳллари, кимга ҳавас қиласизлар?” деб сўрайди. Шунда қабр аҳллари: “Масжид аҳлларига” деб жавоб беришади.
290. Қайси шаҳарда азон кўпайса, ўша шаҳарнинг совуқлиги озаяди.
291. Ҳамма Пайғамбарларга пайғамбарлик хабари 40 ёшдан кейин келган.
292. Олов қуруқ ўтинни ғийбат банданинг ҳасанотларини егандан кўра тез ея олмайди.
293. Мени ерим ҳам, осмоним ҳам ўзига сиғдиролмайди, лекин мўмин бандамнинг қалби сиғдиради.
294. Мусулмон ҳолда вафот эт ва бошқа нарсага парво қилма!
295. Оталарга бўлган муҳаббат уларнинг ўғиллари билан боғланишга сабаб бўлади.
296. Севги, муҳаббат қўрқоқлик келтиради.
297. Ҳасад қилинадиган шахс ризқлангандир.
298. Киши бахт ва омади билан кишидир. Отаси ва бобоси билан эмас.
299. Касалнинг инграши тасбеҳ, қичқириши такбир, нафас олиши садақа, уйқуси ибодат, у ёндан бу ёнга ағдарилиши Аллоҳ йўлидаги кураш кабидир.
300. Муаззиннинг “Ашҳаду анна Муҳаммадан Росулуллоҳ” деган сўзини эшитганда “Ашҳаду анна Муҳаммадан абдуҳу ва Росулуҳу. Розийту биллаҳи Роббан ва билислами дийнан ва бимуҳаммадин соллаллоҳу алайҳи васаллама Набиййан” деб, икки бармоғининг ички тарафини, учини ўпиб, кейин уларни икки кўзга суриш.
301. Сотиб олувчи қўллаб-қувватлангандир.
302. Мусибатлар ризқларнинг калитларидир.
303. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Абу Жаҳл билан кураш тушганлари ҳақидаги ҳадис.
304. Жунубликдан покланувчи учун оғизни ва бурунни чайиб ювиш фарздир.
305. Гуноҳлар неьматларни кетказади.
306. Ошқозон касалликлар уясидир. Парҳез давонинг бошидир.
307. Агар болаларга таълим бераётган киши улар орасида адолат қилмаса, у қиёмат куни золимлар билан бирга бўлади деб ёзиб қўйилади.
308. Ғийбат қилувчи ва уни тингловчи гуноҳда шерикдирлар.
309. Нархни кўтариб қўйиб, сотиб олмаган киши лаънатлангандир.
310. Кимдан розилик сўралса-ю, рози бўлмаса, у шайтондир.
311. Кимнинг кечаги куни билан бугуни бир хил бўлса, у алдангандир. Кимнинг бугуни кечаги кунидан ёмонроқ бўлса, у лаънатлангандир.
312. Ким жунбликдан ғусл қилиб, пок ҳолга келса, Аллоҳ унга оқ дурдан қурилган юзта қаср беради ва ҳар бир томчи суви учун унга мингта шаҳиднинг савобини ёзади.
313. Ким Ашуро куни исмид билан кўзига сурма қўйса, унинг кўзи ҳеч қачон касал бўлмайди.
314. Ким бидъат соҳибини жеркиб, ўдағайлаб тўхтатса, Аллоҳ унинг қалбини хотиржамлик ва иймонга тўлдиради.
315. Ким икки кўзини яхши кўрса, асрдан кейин ёзмасин.
316. Ким сени бир нарса учун яхши кўрса, иши битгандан кейин сендан зерикади.
317. Ким олимни ноҳақ хорласа, Аллоҳ уни қиёмат куни халойиқ олдида хорлайди.
318. Ким Аллоҳ таоло унга таьлим олмасдан ҳам илм беришини ва бировнинг ҳидоятисиз ҳам ҳидоятга йўллаб қўйишини хоҳласа, дунёни тарк қилсин.
319. Кимнинг икки қўлининг зараридан омонда бўлинса, унга жаннат вожиб бўлади.
320. Ким балиқ еса, ортидан хурмо ҳам есин!
321. Ким намозни тарк қилувчига бир луқма таом бериб бўлса ҳам ёрдам берса, гўёки барча Пайғамбарларни ўлдиргандек бўлади.
   322. Ким иқоматни орасини ажратиб, лафзларини биттадан айтса, у биздан эмас.
323. Ким биродарининг таомидан истеъмол қилса, биродари ундан ҳурсанд бўлади, унга зарар етказмайди.
324. Ким гуноҳлари кечирилган инсон билан таомланса, унинг ҳам гуноҳлари кечирилади.
325. Кимнинг узри кўриниб турган бўлса (очиқ-ойдин маълум бўлса), эҳсон ва садақаларни унга бериш вожиб бўлади.
326. Ким аёл кишига моли учун уйланса, Аллоҳ уни ўша аёлнинг молидан ҳам, жамолидан ҳам маҳрум қилади.
327. Ким ўзининг кийимидан бошқа нарсани кийса ва ўлдирилса, унинг қони беҳуда кетган ҳисобланади.
328. Ким масжидда дунё сўзларини гапирса, Аллоҳ унинг қирқ йиллик амалларини бекор қилади.
329. Ким олим киши билан ўтирса, гўё пайғамбар билан ўтиргандек бўлади.
330. Ким бир нарсани билмаса, танимаса, унга нисбатан душманлик кайфиятида бўлади.
331. Ким ўз дўстига чоҳ қазиса, Аллоҳ унинг ўзини ўша чоҳга йиқитади.
332. Ким Аллоҳга ростгўй ҳолатда қасам ичса, у худди Аллоҳга тасбеҳ айтиб, У Зотни улуғлаган бўлади.
333. Ким золимнинг узоқ яшашини сўраб дуо қилса, Аллоҳга исён қилинишини яхши кўрибди.
334. Ким намозда бир рукндан бошқасига ўтаётганда қўлини кўтарса, намози намоз эмас.
335. Ким уламоларни зиёрат қилса, гўё мени зиёрат қилгандек бўлади. Ким уламолар билан қўл бериб сўрашса, гўё мен билан қўл бериб сўрашгандек бўлади. Ким уламолар билан бирга ўтирса, гўё мен билан бирга ўтиргандек бўлади. Ким мен билан бу дунёда бирга ўтирса, қиёмат куни мен билан ўтириш насиб қилади.
336. Ким мени ва отам Иброҳимни бир йилда зиёрат қилса, жаннатга киради.
337. Ким экса, ўриб олади.
338. Ким жуда ҳам ҳурсанд бўлиб кетса, хафа бўлишга интилсин!
339. Ким мўминни ҳурсанд қилса, Аллоҳни рози қилган бўлади. Ким мўминни улуғласа, Аллоҳни улуғлаган бўлади. Ким мўминга икром кўрсатса, Аллоҳга икром кўрсатган бўлади.
340. Ким бир мўминни ҳурсанд қилса, мени ҳурсанд қилган бўлади. Мени ҳурсанд қилган эса, Аллоҳни рози қилган бўлади.
341. Ким намозга чақирувчини эшитганда, “Марҳабо, тўғри гапирувчилар, марҳабо намоз аҳли” деса, Аллоҳ унга икки миллионта ҳасанот ёзади ва ундан икки миллионта гуноҳни ўчиради ва уни икки миллион даржага кўтаради.
342. Ким таҳорат олаётганда “Бисмиллаҳ”ни айтса, то ўша таҳоратини синдиргунича елкасидаги икки фаришта унга тинмай яхшиликларни ёзиб туради.
343. Ким заруратларини, ҳожатларини айтиб шикоят қилса, унга ёрдам бериш вожиб бўлади.
344. Ким тақводорни орқасида намоз ўқиса, гўё пайғамбарнинг орқасида намоз ўқигандек бўлади.
345. Ким ушбу Байт (Каъба)ни етти марта айланиб тавоф қилса, мақоми Иброҳимда икки ракаат намоз ўқиса, замзам сувидан ичса, гуноҳлари ҳар қанча кўп бўлса ҳам кечирилади.
346. Ким Байтни ёзнинг жазирама иссиқ кунида етти марта тавоф қилса, бошини очиб олса, қадамлари орсини яқинлаштирса, у ёқ-бу ёққа қарамаса, кўзини пастга қаратса, сўзлари камайса, фақат Аллоҳ таолони зикр қилса, ҳар тавофда одамларга озор бермай ҳажарул асвадни ўпса, Аллоҳ унинг ҳар кўтариб-туширган қадами учун етмиш мингта яхшилик ёзади, ундан етмиш мингта ёмонликни ўчиради, унинг етмиш мингта даражасини кўтаради, унинг номидан етмиш мингта қулни озод этади, ўша қуллардан ҳар бирининг баҳоси ўнг минг дирҳам бўлади, Аллоҳ унга етмиш кишини шафоат қилиш ҳуқуқини беради, Аллоҳ хоҳласа, ўша шафоат қилинадиганларни мазкур банданинг оила аъзоларидан қилади, хоҳласа, бошқа мусулмонлардан қилади. Хоҳласа, ўша имкониятни унга бу дунёнинг ўзидаёқ беради, хоҳласа, охиратга қолдиради.
347. Ким саломатликни истаса, талаб қилса, саломат бўлади.
348. Ким Роббисини таниса, камгап бўлиб қолади.
349. Ким ўз нафсини таниса, аниқ, Роббисини танийди.
350. Ким Аллоҳга мусофирлигида гуноҳ қилса, Аллоҳ уни ватанига муваффақиятсиз, иши битмаган ҳолда қайтаради.
351. Ким Аллоҳнинг оятидан бир оятни биродарига ўргатса, батахқиқ, унинг бўйнига эга бўлади.
352. Ким динимизда ўз раъйи билан гапирса, уни ўлдиринглар.
353. Ким биродарига унда таҳорат қилиши учун сув соладиган идиш берса, худди зотдор от бергандек бўлади.
354. Ким Бақара ва Оли Имронни ўқиса-ю, уни “шайх” деб чақирилмаса, демак, унга зулм қилинибди.
355. Ким бомдод намозида “Алам нашроҳ” ва “Алам тарокайфа”ни ўқиса, кўзи касалланмайди.
356. Ким бизни ўз мақсади қилиб олса, унинг ҳаққи бизга вожиб бўлади.
357. Кимки тирноқларини ўсишига қарши доимо олиб юрса, кўзи касал бўлмайди.
358. Ким Рамазон ойининг охирги жумъасида қолиб кетган фарз намозлардан бирининг қазосини ўқиса, ушбу қазо етмиш йилгача умри давомида қолдирадиган намозларини тузатувчи бўлади.
359. Ким сирини яширса, ўз ишига ўзи эга бўлади.
360. Кимнинг тунги намози кўпайса, кундузлари унинг юзи чиройли бўлади.
361. Кимнинг сўзи мулойим бўлса, у кишини яхши кўриш вожиб бўлади.
362. Ким шатранж (шаҳмат) ўйнаса, у лаънтлангандир.
363. Ким Аллоҳдан қўрқмаса, ундан сен қўрқ!
364. Ким пешиннинг фарзидан олдинги тўрт ракаат намозга бардавом бўлмаса, унга менинг шафоатим етмайди.
365. Кимни яхшилик ислоҳ қилмаса, ёмонлик ислоҳ қилади.
366. Кимнинг олдида садақа бўлмаса, яҳудийни лаънатласин!
367. Ким жоҳилга насиҳат қилса, жоҳил унга душманлик қилади.
368. Ким чиройли аёлга совчи қўйса, унинг маҳрини берсин!
369. Ҳажда ўз туяларини уриш ҳажнинг мукаммаллигидандир.
370. Ўзаро мувофиқлик, мос келиш ҳамроҳликнинг гўзал кўринишларидандир.
371. Имомликни ва раҳбарликни талашиш қиёматнинг аломатидандир.
372. Тинглашдан кўра гапиришни яхши кўриш олам фитналаридан биридир.
373. Ўлишингиздан олдин ўлинглар!
374. Инсонлар ўз замоналарида ҳам оталарига кўпроқ ўхшайдилар.
375. Инсонлар инсонлар билангина (жамият ичидагина) инсонлардир.
376. Инсонлар ўз подшоҳларининг динида бўладилар.
377. Инсонлар ухловчилардир. Қачон ўлсалар, шунда уйқудан уйғонадилар.
378. Ўз қўлига яқинлик қилувчи лаънатлангандир.
379. Пайғамбар ер остида кишиларни бир-бири билан яраштириб қўя олмайди.
380. Аёллар бир-бирларига ёрдам берадилар.
381. Эсдан чиқариш инсоннинг табиатида бордир.
382. Аллоҳнинг бир бандага кўрсатган ёрдами ўша банданинг ўзига қилган ёрдамидан яхшироқдир.
383. Чиройли юзга назар солиш ҳам ибодатдир.
384. Қабр бунча ҳам яхши куёвдир.
385. Суҳайб нақадар яхши бандадир. Агар Аллоҳдан қўрқмаганда, У зотга гуноҳ қилмас эди.
386. Олимнинг қаламидан битта нуқта қўйилиши юзта шаҳид кийимининг теридан кўра Аллоҳга севимлироқдир.
387. Умматимнинг ҳалокати кўп гуноҳ қилувчи олим ва илмсиз обиднинг чиқиши билан содир бўлади.
388. Оқ атиргул Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг терларидан, қизил атиргул Жаброил алайҳиссаломнинг терларидан, сариқ атиргул эса, Буроқнинг теридан яратилгандир.
389. Васиятим, сирдошим, аҳлимга ўринбосар ва мендан кейин ўринбосар бўладиганларнинг энг яхшиси Али ибн Абу Толибдир.
390. Мен одил подшоҳ замонида туғилдим.
391. Валади зино жаннатга кирмайди.
392. “Билмайман” дейиш илмнинг ярмидир.
393. Эшак ва гўшти ейиладиган ҳайвонлар сийдигининг ҳеч қандай зарари йўқ.
394. Ўзингиз бавл қиладиган ҳожатхонада таҳорат қилманглар. Чунки, мўминнинг таҳорати ҳам яхшиликлари билан бирга тортилади.
395. Мени намозда бошлиқ қилиб олманглар!
396. Илон фақат илон туғади.
397. Гапирувчининг ўзига эмас, гапираётган сўзига қара!
398. Кимнинг ақли бўлмаса, унинг дини ҳам йўқдир.
399. Иқрор бўлувчи, тан олувчи кишининг узри бўлмайди.
400. Ўта тортинчоқ ва мутакаббир илм ўрганмайди.
401. Мусулмон кишининг фарзларни ва суннатларни билмаслиги ҳалол эмас.Улардан бошқасини билмаслик айб эмас.
402. Қари инсоннинг илм ўрганиши уят эмас, худди нонни ейиши уят бўлмаганидек.
403. Нон пишиб, сенинг олдингга қўйилгунича уч юз олтмишта ишчининг қўлидан ўтади. Уларнинг биринчиси Микоил алайҳиссаломдир.
404. Ихтилоф қилинаётган масала сабабли Аллоҳ ҳеч кимни азобламайди.
405. Қавмга юзи чиройлироғи имом бўлади.
406. Эй Абу Ҳурайра, агар таҳорат қилсанг, “Бисмиллаҳ валҳамдулиллаҳ” дегин. Албатта, ёзувчи фаришталар то таҳоратинг сингунича сенга яхшиликларни ёзишдан чарчамайдилар.
407. “Эй Ҳумайро!” жумласи бор бўлган ҳадислар.
408. Эй Шайх, агар саломат бўлишни хоҳласанг, бошқаларнинг сендан саломат бўлишлари орқали топасан.
409. Эй Али, ўзингга темирдан пойабзал ясатиб ол ва уни илм талабида юрганингда кийгин.
410. Эй Али, қоғоз ва қалам келтир! Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам буюриб турдилар, Али ёздилар, Жаброил гувоҳ бўлди. Сўнгра ёзилган саҳифа ўраб қўйилди.
411. Эй Али, агар озиқ-овқат олиб келсанг, пиёзни ҳам унутма!
412. Душманингни қўлини кесишга кучинг етмаса, уни ўпгин!
413. Маймунга ҳам унинг давлатида рақсга тушиб берилади.
414. Ёсин сурасини нима мақсадда ўқилса, ўша мақсад ҳосил бўлади.
415. Совуқдан сақлаган нарса иссиқдан ҳам сақлайди.
416. Мустаҳкам ишонч ва чуқур эътиқод тўлиғича иймондир.
417. Шамолнинг тўхташ куни йилнинг биринчи кунидир.

Создано 05 Октябр 2022

142 марта кўрилди

Талхийсу китаб Ал - Мавзуъот ли Ибн Жавзий

Ушбу китоб Ибн Жавзий қаламига мансуб “Ал-Мавзуъот” асарининг Шамсуддин Заҳабий томонидан ёзилган қисқача баёнидир. Китобнинг тўлиқ номи “Талхийсу китаб “Ал - Мавзуъот” ли Ибн Жавзий”дир. Бу китобда аллома Заҳабий Ибн Жавзийнинг китобидаги уйдирма ҳадисларни мухтасар ҳолда келтирган. Аллоҳ таоло ушбу ишимизни барчамиз учун манфаатли қилсин.

Тавҳид

1. Отнинг тери ҳақидаги ҳадис. Бу ҳадисни тўқиганни Аллоҳ лаънатласин.
2. “Кимки “Қуръон махлуқдир” деса, у кофирдир” деган ҳадиснинг ботил йўл билан ривоят қилингани.
3. Иброҳим ибн Муҳожир Умар ибн Ҳафсдан, у мавло Ҳарақадан, у эса Абу Ҳурайрадан ривоят қилган “Албатта, Аллоҳ Тоҳо ва Ёсин сураларини қироат қилди” деган ҳадис. Муаллиф бу ҳадисни тўқима деган. Ибн Ҳиббон ҳам шу гапни айтган.
4. Агар Аллоҳ ғазабланса, ваҳийни араб тилида нозил қилади, агар рози бўлса, ваҳийни форс тилида нозил қилади.
5. Аллоҳга тилларнинг энг ёқимсизи форс тилидир. Бу ҳадисни Исмоил ибн Зиёд тўқиган.
6. Аллоҳ барча Пайғамбарларга ваҳийни фақат араб тилида нозил қилган. Кейин Пайғамбарлар уни ўз тилларида қавмларига етказганлар. Бу ҳадиснинг санадида Сулаймон ибн Арқам, Аббос ибн Фазл Ансорийлар бор.
7. Али ибн Осим Фазл ибн Исо Раққошийдан, у Ибн Мункадирдан, у эса Жобирдан марфуъ ҳолда ривоят қилган “Аллоҳ Тур куни Мусога гапирганда” деб бошланадиган ҳадис. Язид ибн Ҳорун айтади: “Биз Алининг ёлғончилигини аввалдан билиб келганмиз. Ҳозир ҳам биламиз”.
8. Бакр ибн Зиёд Боҳилий деди: “Бизга Ибн Муборак ҳадис айтди. У Саъид ибн Қатодадан, у Зурора ибн Авфодан, у эса, Абу Ҳурайрадан марфуъ ҳолда ривоят қилган “Исроъ кечаси Жаброил мени Иброҳимнинг қабри ёнидан олиб ўтаётганда, менга “Туш. Мана бу ерда намоз ўқи” деди. Кейин унинг қабри ёнидан олиб ўтди. Бироздан кейин яна менга: “Туш. Биродаринг Исо туғилган мана бу ерда намоз ўқи” деди. Кейин мени катта ҳарсанг тошнинг олдига олиб бориб, “Эй Муҳаммад, Роббинг самога мана шу ердан кўтарилган” деди”, деган ҳадис. Бакр дажжолдир.
9. Бишр ибн Амморадан, у Абу Равқдан, у Атийядан, у Абу Саъиддан марфуъ ҳолда ривоят қилган “Агар жинлар, инслар ва фаришталар илк яратилганларидан тортиб барчалари бир саф бўлишса ҳам Аллоҳни иҳота қила олишмайди” деб бошланадиган ҳадис.
10. Қосим ибн Иброҳим Мултий айтади: “Бизга Лавийн айтди”. У айтади: “Бизга Сувайд ибн Абдулазиз Ҳумайддан, у эса Анасдан марфуъ ҳолда қуйидаги ҳадисни ривоят қилди: “Роббим мени исроъ қилдирганда мен Роббимни кўрдим. Ўртамизда ўтдан бўлган парда бор эди. Шунда мен Ундаги ҳамма нарсани, ҳатто дурдан бўлган махсус тожни ҳам кўрдим”. Қосим каззобдир.
11. Санадида Ҳабиб ва Абу Ҳабиб бўлган ушбу ҳадис: “Албатта, Аллоҳ билан Унинг халқи орасида етмиш мингта парда бордир”.
12. Аллоҳ таоло билан Арш атрофидагилар орасида нурдан бўлган етмишта, зулматдан бўлган етмишта ва яна фалон нарсалардан бўлган етмишта парда бордир. Бу ҳадисни тўқиганликда айбланган шахс – Абдулмунъим ибн Идрисдир.
13. Албатта, Аллоҳнинг бир томони дурдан, бошқа томони ёқутдан, қалами эса нурдан бўлган бир лавҳи бордир. Ўша лавҳ сабабли бандаларни яратади. Ўша лавҳ сабабли уларга ризқ беради. Бу ҳадиснинг санадида Молик ибн Динордан ривоят қилган Муҳаммад ибн Усмон Ҳаддоний бордир. Ушбу Муҳаммад ҳадисга талофат етказгандир.
14. Қатийъийнинг ҳадиси. Бизга Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Саъид ибн Ҳотим айтди, бизга Иброҳим ибн Исо Қантарий айтди, бизга Аҳмад ибн Абулҳаворий айтди, бизга Валид айтди, бизга Лайс ибн Саъд Зуҳрийдан, у Аъраждан, у эса Абу Ҳурайрадан марфуъ ҳолда ривоят қилди: “Мени Сидратул Мунтаҳогача исроъ қилдирилганда Жаброил мени нурга белади ва мендан узоқлашди. Шунда мен: “Эй ҳабибим Жаброил, сенга ҳар доимгидан ҳам муҳтожроқ бўлиб турганимда мени ташлаб кетасанми?” дедим. У: “Сен Аллоҳга Қобдан Қовсгача яқинсан” деб жавоб берди. Олдимга бир фаришта келиб: “Албатта, Раҳмон ўзини поклаб тасбеҳ айтади” деди. Шунда мен Раҳмоннинг “Субҳаналлоҳи ма Аъзома. Ла илаҳа иллаллоҳ” деяётганини эшитдим”. Бу ҳадиснинг офати Қантарийдир.
15. Аллоҳ таоло айтади: “Мен Азизман. Ким азизликни хоҳласа, Азизга итоат қилсин”. Бу ҳадиснинг санадида каззоб Довуд ибн Аффон бор.
16. Муҳомилийнинг ҳадиси. Бизга Аҳмад ибн Исмоил айтди, бизга Абдулазиз ибн Имрон айтди, у Муовия ибн Абдуллоҳдан, у Жилд ибн Айюбдан, у Муовия ибн Қуррадан марфуъ ҳолда ривоят қилди: “Аллоҳ таоло тоққа тажаллий қилганда, Ўзининг азаматини билдириш учун олтита тоғни яратди. Улардан учтаси Маккадаги Субайр, Ҳиро, Савр тоғлари. Қолган учтаси Мадинада”. Ровийлар Мадинадаги тоғлар номини тарк қилганлар.
17. Абу Мисҳарнинг ҳадиси. Бизга Холид ибн Язид ал-Маррий айтди. У Талҳа ибн Амрдан, у Атодан, у Ибн Аббосдан марфуъ ҳолда ривоят қилади: “Аллоҳ Мусо билан гаплашган куни яратилган тоғлар еттита бўлиб, шулардан баъзиси Ҳижозда, баъзиси Яманда жойлашгандир. Мадинадагиси эса, Уҳуддир”.
18. Ҳаммод ибн Салама Собитдан, у Анасдан марфуъ ҳолда ривоят қилади: “Робби тажаллий қилган пайтда жимжилоғини чиқарди”.
19. Аллоҳ ҳар жума кечаси дунё осмонига олти юз мингта фаришта билан тушади. Кейин нурдан бўлган курсига ўтиради. Олдида эса лавҳ бўлиб, унда Аллоҳни кўрадиган кишиларнинг исмлари, қай тарзда, қандай суратда кўришлари ёзилган бўлади. Аллоҳ таоло ўша бандалари билан фаришталарига мақтанади. Бу ҳадисни Абу Саодот Аҳмад ибн Мансур тўқиган. У бизга буни Али ибн Иброҳим айтган, унга эса Табароний айтган деган.
20. Албатта, Аллоҳнинг тушиши, аслида иқбол қилишидир. Ростдан тушиш эмас.
21. Арафа куни кеч кирганда Аллоҳ осмонга тушади ва “Мени зиёрат қилувчилар, хуш келибсизлар” дейди. Кейин Арафотга тушади ва ўша ердагиларнинг барчаларини мағфират қилади. Муздалифага кетишаётганда У зот уларнинг йўлбошчилари бўлади. Ўша кеча осмонга кўтарилмайди. Бошқа ривоятда қуйидагича келган: “Мен Роббимни қизил тоғ тепасида кўрдим. Устида иккита изори бор эди. У зот шундай деяётган эди: “Афв қилдим. Кечирдим. Фақатгина бандаларнинг бир-бирига қилган зулмлари бундан мустасно. Муздалифа кечаси бўлганда У зот самога кўтарилмайди”.
22. Умму Туфайлнинг ҳадиси. У тушида Роббисини келишган, ёшгина йигит суратида кўрди.
23. Агар Аллоҳ ғазабланса, фаришталар қуролланиб олишади. У зот болаларга назар солганда, улар Қуръон ўқишаётган бўлишса, У зот рози бўлади.
24. Агар ғазабланса, шишиб кетади. Ҳатто кўтарувчи фаришталарга ҳам оғирлик қилади.
25. Абу Салт Ҳиравийнинг ҳадиси. У Ризодан, у эса отасидан ривоят қилади: “Иймон қалбда маърифат билан, тилда сўз биландир”.
26. Иймон зиёда ва ноқис бўлади.
27. Эй Расулуллоҳ, иймон зиёда бўладими? Йўқ, унинг зиёда бўлиши куфр, ноқислиги эса, ширкдир.
28. Иймон зиёда ҳам, ноқис ҳам бўлмайди.
29. Икки тоифа борки, уларга менинг шафоатим етмайди. Улар Муржиалар ва Қадариялардир.
30. Иймонда истисно қилиш банда иймонининг тўкислигидандир.
31. Ширк билан ҳеч нарса фойда бермаганидек, иймон билан ҳеч нарса зарар бермайди.
32. Қиёмат куни ислом дини устига ридо кийган киши суратида тирилтирилади. У Роббнинг ҳузурига боради ва: “Эй Роббим, Сендан чиққан эдим. Яна Сенга қайтаман. Ўзим хоҳлаган кишиларни шафоат қилишга менга изн бер” дейди.
33. Кимнинг қўлида бир киши исломни қабул қилса, ўша кишига жаннат вожиб бўлади.
34. Агар муҳаррам ойида Ой тутилса, бало ва уруш бўлади. Агар сафар ойида Ой тутилса, ёмғир ва сувлар оз бўлади.
35. Икки ой олтмиш кун бўлиб тўлмайди.
36. Муоздан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени Яманга жўнатаётганларида шундай дедилар: “Албатта, сен аҳли Китоб бўлган қавмга кетяпсан. Агар улар сендан ҳовуз ҳақида сўрасалар, уларга хабар бергинки, у ҳовуз Аршнинг тагидаги катта илоннинг теридан пайдо бўлгандир”. Бошқа ривоятда: “Эй Муоз, албатта, мен сени аҳли Китобга юборяпман. Агар сендан ҳовуз ҳақида сўрасалар, у Арш остидаги катта илоннинг сўлагидан пайдо бўлгандир, деб айт” дейилган.
37. Агар йил бошида осмонда камалак кўринса, шу йил мўл-кўл ҳосил бўлади. Агар камалак йилнинг охирида кўринса, шу йил ғарқ (сув остида қолиш, сувга чўкиш)дан омонлик йили бўлади.
38. Бир яҳудий келди ва: “Эй Муҳаммад, менга Юсуф тушида унга сажда қилиб турганини кўрган юлдузлар ҳақида хабар бер. У юлдузларнинг исмлари нима?” деб сўради. Шунда у зот: “Хурсон, Ториқ, Зайёл, Зулканафон, Зулфарағ, Висоб, Амудон, Қобис, Соруҳ, Масбаҳ, Фалиқ, Зиё, Нур” деб жавоб бердилар.
39. Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Дунё осмонида бир уй бўлиб, уни “Байтул Маъмур” (Обод Уй) дейилади. У Каъбанинг рўпарасида жойлашгандир. Тўртинчи осмонда бир дарё бўлиб, уни Ҳайвон деб аталур. У ерга ҳар йили Жаброил кириб, ўша дарёга кўмилиб, кейин силкинади. Шунда ундан етмиш мингта томчи томади. Аллоҳ ўша томчиларнинг ҳар биридан “Байтул Маъмур”га келиб, у ерда намоз ўқийдиган бир фаришта яратади. У фаришталар “Байтул Маъмур”дан чиққанларидан сўнг, ҳеч қачон у ерга қайтиб келмайдилар”.
40. Уҳуд жаннат рукнларидан бир рукндир.
41. Уҳуд ва Лубнон жаннат тоғларидандир. Жаннатнинг тўртта уруши: Бадр, Уҳуд, Хандақ, Ҳунайндир.
42. Албатта, Аллоҳнинг қуруқликда шайтонлари бордир.
43. Икки қўл хабар келтирувчи қанотдир. Талоқ кулгидир. Ўпка ҳаводир. Буйрак макрдир. Жигар раҳматдир. Қалб подшоҳдир. Агар қалб бузилса, аскарлари ҳам бузилади. Агар қалб соғлом бўлса, аскарлари ҳам соғлом бўлади.
44. Жобирдан ривоят қилинади: “Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида эдик. Шу пайт ансорлардан бир киши келди ва: “Менинг ўғлим томимиздан тарновга қараб аста-секин судралиб боряпти. Аллоҳга дуо қилинглар, уни ота-онасига қайтариб берсин” деди. Шунда Набий алайҳиссалом “Туринглар” дедилар. Кейин: “Том устига бир бола қўйинглар дедилар. Улар бир болани қўйишди. У ҳалиги томдаги болани чақирди. Тарновга етай деб қолган бола ортга қайтиб, кейин чиққан боланинг олидаг келди ва иккови кўришди. Кейин бола аста ота-онаси томон судралиб келди. Ота-онаси дарҳол уни олишди. Сўнгра Пайғамбар алайҳиссалом: “Бу бола нима деганини биласизларми?” деб сўрадилар. У ерда турганлар: “Аллоҳ ва Унинг Расули билувчироқ” дейишди. У зот ҳалиги боладан: “Нега ўзингни хатарга қўйиб, ўлдирмоқчисан?” деб сўрадилар. Шунда ҳалиги бола: “Гуноҳлардан қўрқаман” деб жавоб берди. Буни эшитган Пайғамбар алайҳиссалом: “Эҳтимол, исмат сенга йўлиқиб қолар” дедилар. Бола эса: “Қанийди!” деди ва томдан тушиш учун аста судрала бошлади”.
45. Қайси бир уй аҳли орасида пайғамбар исми билан аталадиган киши бўлса, Аллоҳ уларга бир фариштани эрталаб ва кечқурун эҳтиром қилиши учун юборади.
46. Кимнинг учта фарзанди бўлса-ю, улардан бирортасига Муҳаммад деб исм қўймаса, аниқ жоҳиллик қилибди.
47. Кимнинг учта фарзанди бўлса-ю, улардан бирортасига Муҳаммад деб исм қўймаса, бу иши фарзандларига нисбатан жафодир. Агар улардан бирортасига Муҳаммад деб исм қўйсангиз, бас, уни сўкманглар, ҳақорат қилманглар, унга нисбатан қўполлик қилманглар, уни урманглар, балки, унинг ҳурматини жойига қўйиб, улуғланглар.
48. “Бирортангизнинг аёлингиз ҳомиладорми?” Шунда бир киши: “Менинг аёлим ҳомиладор” деди. У зот: “Уйингга қайтганингда, аёлингининг қорнига қўлингни қўйиб, болани Муҳаммад деб атагин. Шунда Аллоҳ уни ўғил қилиб қўяди” дедилар.
49. Менинг исмим билан аталган бола яшайдиган уйга фақирлик кирмайди.
50. Бир қавм маслаҳатга тўплансалар, ораларида Муҳаммад исмли киши бўлса-ю, уни ўз маслаҳатларига қўшишмаса, ўша маслаҳатларига баракот берилмайди.
51. Умматимдан бир кишига Аллоҳ ўғил берса-ю, уни Муҳаммад деб номласа, қиёмат куни икки ёни безатилган, жилови марвариддан, бошида нурдан бўлган тожи бор туянинг устида тирилтирилади.
52. Мен исми Аҳмад ёки Муҳаммад бўлган кишини дўзахга киритмайман деб қасамёд қилдим.
53. Кимки ўғил фарзанд кўрса-ю, уни табаррукан Муҳаммад деб номласа, у ҳам, ўғли ҳам жаннатда бўлади.
54. Бирорта мумулмон киши аёлига яқинлашар экан, агар хотиним ҳомиладор бўлса, исмини Муҳаммад қўяман деб ният қилса, Аллоҳ ўша ҳомилани ўғил қилиб қўяди.
55. Масжид ва мусҳафни “мусайжид” ва “мусайҳиф” деб атаманглар. У зот исмларни кичрайтириб айтишдан қайтардилар.
56. Фарзандларингизга тезроқ куня қўйиб олинглар. Лақаблар устунлик қилиб қолмасин.
57. Аллоҳ кимга гўзал юз, гўзал исм берса ва уни шармандали, иснодли бўлмаган, яхши ўринга қўйса, демак, уни халқлари орасидан танлаб олибди.
58. Агар менга бир хабарчи жўнатсангизлар, юзи ва исми чиройли кишини юборинглар.
59. Ўзингизга юзи чиройли ва кўзлари қорасини лозим тутинглар. Чунки, Аллоҳ хушсурат бандасини дўзахга ташлашдан ҳаё қилади.
60. Мовийранг баракадир.
61. Чиройли юзга қараш кўз нурини равшанлаштиради.
62. Уч нарса кўзни ўткир қилади: яшилликка қараш, оқиб турган сувга қараш, чиройли юзга қараш.
63. Аллоҳ бар кишининг хулқини ва хилқатини гўзал қилиб, кейин уни дўзахга емиш қилмайди.
64. Мўмин киши икки нарсанинг бирини йўқ қила олмайди: ё юздаги хунукликни, ёки молдаги етишмовчиликни.
65. Соқолнинг камлиги кишининг саодатидандир.
66. Алабатта, Аллоҳ бошлардаги сочнинг йўқлиги (бошнинг каллиги) сабабли бир қавмни гуноҳлардан поклайди. Уларнинг биринчиси Алидир.
67. Буруннинг ичида тукларнинг ўсиши жузом (мохов) касаллигининг илк белгисидир.
68. Ҳар бир нарсанинг маъдани, кони бор. Тақвонинг кони оқилларнинг қалбларидир.
69. Албатта, бир киши Аллоҳ йўлида курашган ва кўп намоз ўқийдиган бўлиши мумкин. Лекин, ақлининг миқдорича мукофотга эга бўлади.
70. Ақл уч қисмга бўлингандир. Кимда ўша уч қисм бўлса, ақли комил, маърифати, тоати ва сабри гўзал бўлади.
71. Пайғамбар алайҳиссаломга бир кишининг ибодати ҳақидаги хабар етса, ўша кишининг ақли қандайлиги ҳақида сўрар эдилар.
72. Аллоҳ таоло ақлни яратганда, унга “Тур!” деди. Бас, ақл турди.
73. Бир киши ибодатхонасида ибодат қилаётган эди. Ўша ерда ўтлар ўсиб ётганди. Қараса, унинг эшаги ўтлаб юрган экан. У одам: “Эй Роббим, агар Сенинг ҳам эшагинг бўлганда, ўзимнинг эшагимга қўшиб, уни ҳам ўтлатиб берардим” деди. Бу гап Бани Исроил пайғамбарларидан бирига етиб борди. Ўша пайғамбар ҳалиги одамни дуойибад қилмоқчи бўлди. Шунда Аллоҳ мазкур пайғамбарга “Мен бандаларга фақатгина ақллари миқдорича мукофот бераман” деб ваҳий юборди.
74. Бола етти ёшгача подшоҳдир. Кейинги етти ёшгача вазирдир. Ундан кейинги даврларда менга қиладиган ёрдамига рози бўлсам, бўлдим, акс ҳолда, ўзим уни боқиш учун меҳнат қиламан, бу борада боламнинг узрини қабул қилиб, уни кечираман.
Кексалик
75. Аллоҳ таоло деди: “Мен қулларим ва чўриларимдан исломда сочлари оқарганларини дўзахда азоблашдан ҳаё қиламан”.
76. Ким қирқ йил умр кўрса-ю, яхшиликлари ёмонликларидан ғолиб келмаса, дўзахга тайёрланаверсин!
77. Бирор киши исломда қирқ йил яшаса, Аллоҳ ундан жиннилик ва песликни буриб юборади. Агар ёши элликка етса, Аллоҳ унинг ҳисоб-китобини осон қилади. Агар олтмишга етса, Аллоҳ унга инобат (чин тавба)ни ризқ қилиб беради. Агар етмишга етса, Аллоҳ ва само аҳли уни яхши кўради. Агар саксонга етса, Аллоҳ унинг яхшиликларини собит қилиб, ёмонликларини ўчиради. Агар тўқсонга етса, унинг аввалги ва кейинги гуноҳлари кечирилади ҳамда уни Аллоҳнинг ердаги асири деб аталади.
78. Ушбу умматдан кимки саксонга етса, у Аллоҳга рўпара қилинмайди, ҳисоб-китоб қилинмайди. Унга “Жаннатга кир!” дейилади.
79. Эй Аллоҳ, ўзим кексайиб қолиб, умрим тугаш арафасида ризқимни кенг қилгин!
80. Ким исломда кексайган кишини икром қилса, худди Нуҳни икром қилгандек бўлади. Ким қавмидаги Нуҳни икром қилса, Аллоҳни икром қилган бўлади.
81. Кексаларни улуғланглар! Чунки, кексаларни улуғлаш Аллоҳни улуғлаш тоифасидандир.
82. Уйидаги кекса худди қавмидаги пайғамбар кабидир.
83.
84. Бадбашара ҳайвонларга айланиб қолганлар ҳақида сўралди. У зот: “Улар ўн иккита: фил, айиқ, чўчқа, маймун, қуён, зобб, кўршапалак, чаён, ўргимчак, даъмус, суҳайл, зуҳра. Филга айланиб қолган киши золим, баччабоз эди. Айиққа айланиб қолган киши эркакларни ўзига чорловчи фоҳиша эди. Чўчқа насоролардан бир қавм эди. Улар осмондан дастурхон тушишини сўрашди. Кейин кофир бўлишди. Маймун шанба куни ҳаддан ошган яҳудийлар эди. Қуён ҳайздан ҳам, бошқа нопокликлардан ҳам тозаланмайдиган бир аёл эди. Зобб бир аъробий бўлиб, ҳожиларнинг буюмларини қўлидаги узун илмоғи билан ўғирлар эди. Кўршапалак меваларни ўғирлайдиган киши эди. Чаён тилидан ҳеч ким саломат бўлмайдиган бир киши эди. Ўргимчак эрини сеҳрлаган аёл эди. Даъмус чақимчи одам эди. Суҳайл солиқ йиғувчи киши эди. Зуҳра Бани Исроил подшоҳларидан бирларининг қизи эди. Ҳорут ва Морутни фитнага солган ҳам ўша қиз эди”.
85. Ибн Умар билан бирга сафар қилдим. Кечанинг охири бўлганда, “Эй Нофеъ, Ҳамро юлдузи чиқибдими?” деб сўрадилар. Мен “Йўқ” деб икки ёки уч марта айтдим. Кейин “Ана чиқди” дедим. У киши: “Хуш келмадинг, эй Ҳамро” дедилар. Мен “Субҳаналлоҳ. Ахир бу ёрқин ва равшан юлдуз-ку!” дедим. У зот “Бу гапни бекорга айтмадим. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитганман. У зот шундай деганлар: “Фаришталар Аллоҳдан сўрашди: “Одам боласининг хато ва гуноҳларига қандай сабр қиласан?” Аллоҳ таоло деди: “Мен уларни имтиҳон қилдим, сизларга офият бердим”. Шунда фаришталар Ҳорут ва Морутни танладилар. У иккиси ерга тушишди. Аллоҳ уларга шаҳвонийлик ҳиссини берди. Тўсатдан Зуҳра исмли бир аёл келди. Иккисининг қалбларига ўрнашди. Уларнинг ҳар бирлари ичидаги нарсани шеригидан яшира бошлади. Кейин икковлари ўзаро келишиб, ўша аёлни биргаликда талаб қилдилар. Аёл “Менга сизларни осмонга кўтарадиган ва туширадиган исмни ўргатмагунингларча сизларга имкон бермайман” деди. Улар буни айтишдан бош тортдилар. Яна у аёлни талаб қилдилар. Аёл ҳам бош тортди. Охири у сўраган нарсани айтдилар. Аёл осмонга кўтарилгач, Аллоҳ уни юлдузга айлантириб қўйди. Икки фариштанинг қанотларини узиб ташлади. Кейин икковлари тавба қилишди. Аллоҳ таоло деди: “Агар истасангиз сизларни аввалги ҳолингизга қайтараман. Қиёмат куни эса икковингизни азоблайман. Агар истасангиз икковингизни бу дунёда азоблайман. Қиёмат куни эса сизларни аввалги ҳолингизга қайтараман”. Улардан бирлари шеригига: “Албатта, бу дунёдаги азоб тугайди, кесилади. Бу дунё азобини танла” деди. Аллоҳ уларга ваҳий қилиб “Бобилга келинглар” деб буюрди. Улар кетишгач, икковларини ерга юттирди. Улар қиёматга қадар осмон ва ер орасида азобланадилар”.
86. Ибн Умар Суҳайл юлдузи чиққанда шундай деди: “Бу солиқ йиғувчи эди. У одамларга зулм қилар, уларни алдар эди. Шунинг учун Аллоҳ таоло уни юлдузга айлантириб қўйди”.
87. Арилар отнинг бошларидан яратилган. Асалари эса, сигирнинг бошларидан яратилган.
88. Пайғамбар алайҳиссалом қалдирғочларни ўлдиришдан қайтардилар ва ўргимчакларни ўлдиришни буюрар эдилар.
89. Одам Жобия (Дамашқдаги маҳалла ёки ҳовуз) тупроғидан яратилган. Уни жаннат суви билан қорилган.
90. Нуҳ алайҳиссалом бир арслоннинг ёнидан ўтаётганларида уни оёқлари билан тепдилар. Натижада оёқлари тирналди.
91. Яъқуб алайҳиссалом дедилар: “Мен ўзимдаги кучли қизиққонлик ва ғазабимдан Аллоҳга шикоят қиламан”. Шунда Аллоҳ у зотга: “Эй Яъқуб” деб ваҳий қилди.
92. Агар ҳомиладор аёл Юсуф алайҳиссаломни кўрганда, ҳомиласини ташлаган бўларди.
93. Аллоҳ Мусо алайҳиссаломга гапирган куни у зотнинг устларида жундан тўқилган кийим ва оёқларида ҳаром ўлган эшакнинг терисидан тикилган шиппак бор эди. У зот: “Менга бу дарахтдан иброний тилида гапираётган ким?” деб сўрадилар. Ҳалиги овоз: “Мен Аллоҳман” деди.
94. Аллоҳ Мусо алайҳиссаломга гапирганда у кишининг олдиларига Жаброил алайҳиссалом жаннат безакларидан иккитаси билан безанган ҳолда, қимматбаҳо тошлар билан безатилган курсини олиб келди ва ўша курсининг устига ўтирди.
95. Пайғамбар алайҳиссалом масжидда ўтирган эдилар. Тўсатдан, ортларидан кимнидир гапирганини эшитдилар. Унинг ким эканлигини кўриш учун кетдилар. Қарашса, у киши Хизр экан.
96. Хизр билан Илёс ҳар йили учрашишади ва бир-бирларининг сочларини олишади. Кейин ушбу сўзларни айтиб ажрашишади: “Бисмиллаҳ, машааллоҳ, яхшиликни фақат Аллоҳ келтиради, ёмонликни фақат Аллоҳ буриб юборади, ҳар қандай неъмат Аллоҳдандир, машааллоҳ, барча куч-қувват фақат Аллоҳдадир”.
97. Арафотда Жаброил, Микоил, Хизр тўпланишади ва Жаброил “Машааллоҳ” дейди.
98. Бир куни Байтни тавоф қилиб турсам, бир одам Каъбанинг асиарларига осилиб олиб: “Эй мени эшитишдан бошқани эшитиш машғул қилмайдиган зот, эй бандаларнинг сўровлари янглиштирмайдиган зот, эй қаттиқ туриб олиб талаб қилувчиларнинг талабидан машаққат чекмайдиган зот, менга афвингнинг совуқлигини, мағфиратингнинг ҳаловатини тоттир” деб дуо қилаётган эди.
99. Риёҳ ибн Убайда айтади: “Мен Умар ибн Абдулазизнинг қўлларига суяниб, ёнма-ён кетаётган бир кишини кўрдим. Бу ҳақида Умар ибн Абдулазиздан сўрасам, у зот: “У одамни кўрдингми, эй Риёҳ?” деб мендан сўрадилар. Мен: “Ҳа” дедим. Шунда у зот: “Мен у одамни солиҳ инсон деб биламан. У киши биродарим Хизрдир. Менга истаганим берилиши ва адолат билан иш олиб бораётганим ҳақида хушхабар берди” дедилар”.
100. Анас розияллоҳу анҳу дедилар: “Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алалйҳи васаллам билан бирга ғазотга чиқдик. Ҳижрдаги Фажжунноқа деган жойга етганимизда, тўсатдан, бир овозни эшитдик. У овоз: “Эй Аллоҳ, мени Муҳаммаднинг маҳрум умматидан қилгин” дер эди. Набий алайҳиссалом менга: “Эй Анас, қарачи, бу овоз нима экан!” деб буюрдилар. Мен тоғнинг ичига кирдим. Қарасам, соч-соқоли оқарган, устида оппоқ кийми бор, бўйи уч юз зироъдан ҳам ортиқроқ бир киши турган экан. У менга қаради ва “Орқангга қайт ва унга мендан салом айт! Унга “Бу одам биродарингиз Илёсдир. Сиз билан учрашишни хоҳлар экан” деб айт!” деди. Шу пайт Набий алайҳиссалом келиб қолдилар. Иккаламиз ҳалиги кишининг ёнига юриб бордик. Унга яқинлашганимизда Пайғамбар алайҳиссалом мендан олдинлаб кетдилар, мен орқароқда қолдим. Кейин икковлари узоқ гаплашишди. Уларга осмондан дастурхонда озиқ-овқатга ўхшаш нарсалар тушди. Икковлари мени чақиришди. Бориб, улар билан бирга таом едим. Ўша дастурхонда қўзиқорин, анор, кашничсимон ошкўки бор эди. Кейин бир булут келиб, ҳалиги кишини кўтариб олиб кетди. Мен у кишининг кийими оқлигига қараб қолдим. Булун у кишини Шом тарафга олиб кетди”.
101. Довуд алайҳиссалом масжидни қурганларида, у йиқилди.
102. Сулаймон алайҳиссалом ҳавода хотиржам турган бир кишини кўрдилар. У одам агар қорни очса, унинг олдига бир қуш таом келтирар эди. Чанқаса, булутдан сув ичар эди.
103. Исо алайҳиссаломни оналари мактабга топширганларида, муаллим у кишига: “БСМ деб ёз!” деб буюрди. Исо алайҳиссалом: “БСМ нима?” деб сўрадилар. Муаллим: “Билмайман” деб жавоб берди. Шунда Исо алайҳиссалом: “Б – Баҳоуллоҳ, С – Саноси (улуғлиги), М - мулки” деб жавоб бердилар.
104. Бир куни Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам билан бирга чиройли суҳбат қуриб ўтирган эдик. Тўсатдан, совуқ шабада эсди ва бир нидо эшитдик. Орамиздан кимдир: “Бу нима эй Расулуллоҳ?” деб сўради. Шунда у зот: “Исо ибн Марям менга салом берди” деб жавоб бердилар.
105. Анас розияллоҳу анҳу дедилар: “Бир аёл жин Набий алайҳиссаломнинг олдиларига келаётган эди. У зотнинг ҳузурларига жуда секин келди. Шунда у зот: “Нега секин келдинг?” деб сўрадилар. Жин: “Ҳинд диёрида бизникилардан биттаси вафот этган эди. Шунинг таъзиясига бордим. Йўлда Иблиснинг катта тош устида намоз ўқиётганини кўрдим. Ундан: “Одамни адаштиришингга сени нима мажбур қилди?” деб сўрадим. У: “Бор, йўлингдан қолма!” деди. Мен: “Сен Иблис бўла туриб намоз ўқияпсанми?!” дедим. У: “Эй бекорчи, мен Роббимдан, агар Унга берган қасамимга содиқ қолсам, мени кечиришини умид қиламан” деди. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ўша кундагидек кулганларини кўрмаганман”.
106. Набий алайҳиссаломдан Яъжуж ва Маъжуж ҳақида сўралди. Шунда у зот: “Улар ҳар бир умматдан тўрт юз минг умматдир. Киши то ўз сулбидан мингта эркакни кўрмагунча ўлмайди. Уларнинг ҳаммаси қурол кўтариб олган бўлади” дедилар. Мен: “Эй Аллоҳнинг Расули, бизга уларни сифатини айтиб беринг” дедим. У зот шундай дедилар: “Улар уч синф бўладилар. Бир синфи кедирга ўхшайди”. Мен: “Кедир нима?” деб сўрадим. У зот: “Санавбар номли Шомда ўсадиган дарахт. Узунлиги бир юз йигирма зироъ бўлади. Яна бир синфи қулоғини тагига тўшак қилиб солиб, қолган ярми билан ўраниб ухлайди. Ниманинг ёнидан ўтса, ўша нарсани ейди. Боши Шомда бўлса, оёғи Хуросонда бўлади. Машриқ дарёларини ва Табария кўлини ичадилар” дедилар.
107. Анас айтадилар: “Набий алайҳиссалом билан бирга Макка тоғларидан чиққан эдик. Тўсатдан биз томонга ҳассага суянган бир қария кела бошлади. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Бу жиннинг юриши ва нағмаси-ку!” дедилар. Ҳалиги қария “Ҳа, тўғри” деди. “сен қайси жин наслидансан?” деб сўрадилар Расулуллоҳ. У “Мен Ҳомма ибн Ҳийм ибн Лоқис ибн Иблисман” деди.
108.
109.
110. Хитойга бориб бўлса ҳам илм ўрганинглар.
111. Одамларнинг илми кўпроғлари ва ўша илмидан жуда оз манфаат оладиганлари Ироқ аҳлидир.
112. Аллоҳнинг тоатида ялангоёқ юрувчи киши уйига хатосиз ҳолда киради. Бошқа бир ривоятда шундай дейилган: “Сизларга қиёмат куни Аллоҳнинг ҳузуридаги ҳисоби енгил бўладиган кишининг хабарини берайми? Яхшиликлар сари ялангоёқ ва пиёда шошиладиган кишидир”. Яна бир ривоятда бундай дейилган: “Кимки яхшилик сари ялангоёқ юриб борса, гўёки жаннатда юрган, фаришталар унга истиғфор айтаётган, бутун бадан аъзолари эса, тасбеҳ айтаётган бўлади”.
113. Кимки ёшликда илм олса, унинг илми тошдаги нақш кабидир. Кимки кексайганда илм олса, унинг илми сувга ёзилган хат кабидир.
114. Очкўзлик мўминнинг хулқидан эмас. Илло илм талабида бўлса, майли.
115.
116. Эй Аллоҳ, муаллимларнинг гуноҳларини кечир ва умрларини узун қил!
117. Ёш болаларга муаллимлик қилувчи агар уларнинг ўртасида адолат қилмаса, золимлардан деб ёзилади.
118. Эй Аллоҳ, Қуръон кетиб қолмаслиги учун муаллимларнинг гуноҳларини кечир! Дин кетиб қолмаслиги учун уламоларга ёрдам бер!
119. Ёмонларингиз етимларга жуда кам меҳрибонлик қиладиган муаллимларингиздир.
120. Олимнинг мажлисида ўтириш мингта жанозага қатнашишдан, минг ракат намоз ўқишдан, минг марта ҳаж қилишдан, мингта ғазотда иштирок этишдан яхшироқдир.
121. Ҳокимлар ва муаллимлар билан маслаҳатлашманглар. Чунки, Аллоҳ уларнинг ақлларини суғуриб олиб, топаётган молларининг баракасини ўчиргандир.
122. Кимки ҳокимлар илм талаб қиладиган замонга етса, у ердан қочсин, у ердан қочсин!
123. Дажжол чиққанида, унинг ёнида етмиш мингта тўқувчи ҳам бўлади.
124. Кимки “Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим” деб ёзса, Аллоҳ унга бир миллионта яхшилик савобини ёзади.
125. Кимки мендан эшитган бир илмни ва у билан қўшиб менга саловот ёзса, доимо ажрда бўлади. Бошқа бир лафзда, фаришта унга доимо истиғфор айтиб туради, дейилган.
126. Пайғамбар алайҳиссалом муаллимнинг ёнидан ўтдилар ва унга: “Болаларнинг ўтинини ишлатишдан, оби нон ейишдан ва Аллоҳнинг Китоби устида шартлашишдан сақлан!” дедилар.
127. Муаллимлар, тарбиячилар ва имомларнинг ҳақ олиши ҳаромдир.
128. Ҳақ эвазига илм олиш ва азон айтишдан қайтардилар. Ким шу ишни қилса, Аллоҳнинг лаънати устида бўлади.
129. Қиёмат куни бўлганда аҳли илмлар учун нурдан бўлган минбарлар қўйилади.
130. Ким Аллоҳ учун илм талаб қилса, илмда ҳар сафар янги бобга етганда нафсида итоаткорлик, инсонларга нисбатан тавозеъ, динда эса ижтиҳод зиёда бўлади.
131. Илмда ўзаро маслаҳатлашиб туринглар. Бир-бирингиздан илмни яширманглар.
132. Дурни, унинг қадрига етмайдиганларнинг бўйнига осиб қўйманглар. Бошқа лафзда, дурни итларнинг оғзига ташламанглар, дейилган.
133. Илмга ёш, ўспирин йигитларни чақиринглар ёки илмга янгиликлардан ҳам қўшиб туринглар ёки илмга ўзгартириш киритиб туринглар.
134. Агар ҳар куни илмни зиёда қилиб бормасам, у кунда ёки у илмда менга барака берилмайди.
135. Албатта, тоза зилол сув илмни қаттиқ истовчи кишилар учундир.
136. Тўрт киши тўрт нарсадан ҳеч тўймайди: ер ёмғирдан, аёл эркакдан, кўз қарашдан, олим илмдан.
137. Хор бўлган қавмнинг улуғига, фақир қавмнинг бой кишисига ва болалар у билан ўйнашадиган олимга раҳм-шафқат кўрсатинглар.
138. Қўшниларнинг олимлари орасидаги инсонларнинг энг зоҳидроғи, деб бошланадиган ҳадис.
139. Убайнинг ҳадиси: Ким Фотиҳани ўқиса, унга фалон нарса берилади, ким Бақарани ўқиса, деб барча сураларни бирма-бир зикр қилди.
140. Агар Бақара сураси 300 оят бўлиб тугаганда эди, сигир одамлар билан гаплашган бўларди.
141. Ҳар бир фарз намоз орқасидан Оятал Курсийни ўқиш ҳақидаги ҳадис.
142. Ким фарз намоз орқасидан Оятал Курсийни ўқиса, еттита осмон тешилади. Унинг тешиклари тўғриланмайди, ҳатто Аллоҳ уни ўқувчига назар солади ва унинг гуноҳларини кечиради.
143. Кимки ҳар фарз намоздан кейин Оятал Курсийни ўқиса, унга шокирларнинг қалблари, Пайғамбарларнинг савоблари, сиддиқларнинг амаллари берилади.
144. Албатта, Оятал Курсий, Фотиҳа ва Оли Имрондан икки оят Аршга боғлаб қўйилгандир.
145. Ким Ёсинни эшитса, Аллоҳ йўлида йигирма динор садақа қилганнинг савоби берилади. Ким уни ўқиса, йигирмата ҳаж қилганнинг савоби берилади. Ким уни ёзса ва ичса, деган ҳадис.
146. Ким Духонни кечқурун ўқиса, етмиш мингта фаришта унга истиғфор айтиб турган ҳолида тонг оттиради.
147. “Иқроъ бисми Роббика” нозил бўлганда Набий алайҳиссалом Муоз розияллоҳу анҳуга “Уни ёз!” дедилар. Муоз розияллоҳу анҳу “Васжуд вақтариб”га етганда Лавҳ, Қалам ва Нун сажда қилди. Муоз розияллоҳу анҳу айтади: “Мен уларнинг “Эй Аллоҳ, унинг мартабасини кўтар” деяётганларини эшитдим”.
148. Тийн сураси нозил бўлганда Набий алайҳиссалом ҳурсанд бўлдилар. Анас розияллоҳу анҳу айтади: “Биз Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан унинг тафсирини сўрадик. Шунда у: “Тийн - Шом ўлкаси, Зайтун - Фаластин, Тури Синин - Аллоҳ унинг устида Мусо алайҳиссаломга гапирган тоғ, Лақод холақнал инсана - Муҳаммад алайҳиссалом, Сумма родаднааҳу - Лот ва Уззога сиғинадиганлар, Иллаллазийна аману - Абу Бакр ва Умар, Фалаҳум ажрун - Усмон, Фама юказзибука баъду биддийн - Али” деб тафсир қилди”.
149. Кимки таҳорат билан “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни юз марта ўқиса, Аллоҳ унга мана бу, мана бу нарсаларни ёзади деган ҳадис.
150. “Бақара сураси, Оли Имрон сураси” деб айтманглар. Балки “Унда фалон нарсалар зикр қилинган сура” денглар.
151. Агар бирортангиз кечаси турса, қироатини жаҳрий қилсин. Чунки шу билан фосиқ жинларни қувади ва ҳаводаги фаришталар у билан бирга намоз ўқийдилар, унинг қироатини тинглайдилар, деб узун хабарни зикр қилдилар. Унда “Унинг қабри беш юз йиллик масофагача кенгайтирилади” деган жумла ҳами бор эди.
152. Ким Қуръоннинг учдан бирини ўқиса, унга нубувватнинг учдан бири берилади. Ким Қуръонинг учдан иккисини ўқиса, унга нубувватнинг учдан иккиси берилади.
153. Пайғамбарлар аҳли жаннатнинг раҳбарларидир. Уламолар аҳли жаннатнинг қўмондонларидир. Қорилар аҳли жаннатнинг орифларидир.
154. Ким Қуръонни унга назар солиб ёдласа, ота-онасидан азоб енгиллаштирилади, гарчи улар кофир бўлсалар ҳам.
155. Кимга Аллоҳ Қуръонни ўргатиб қўйган бўлса-ю, кейин у фақирликдан шикоят қилса, Аллоҳ унинг икки кўзи орасига қиёматга қадар фақирликни ёзиб қўяди.
156. Ким Қуръон ўқиса, у икки юз динорга ҳақли бўлади. Агар ўша икки юз динор унга дунёда берилмаса, охиратда берилади.
157. Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу тутқаноқ касали тутиб қолган кишининг ёнидан ўтди. Унинг қулоғига Қуръон ўқиди. У дарҳол ўзига келиб, ўтирди. Пайғамбар алайҳиссалом ундан “Нимани ўқидинг?” деб сўрадилар. У: “Афаҳасибтум аннама холақнакум абасан” оятини ўқидим деб жавоб берди. Шунда Пайғамбар алайҳиссалом: “Агар уни бирор киши сидқидилдан ишониб тоққа ўқиса, тоғ жойидан кўчган бўларди” дедилар.
158. Барча олимлар билан бирга ўтирманглар. Фақатгина беш нарсадан қайтариб, беш нарсага буюрадиган, яъни гумондан қайтариб, ишончга буюрадиган, адоватдан қайтариб, насиҳатга буюрадиган, кибрдан қайтариб, тавозуъга буюрадиган, риёдан қайтариб, ихлосга буюрадиган, хоҳиш-истакдан қайтариб, қўрқувга буюрадиган олимгина бундан мустаснодир.
159. Агар мендан деб ҳақиқатга мувофиқ келадиган бир ҳадис ривоят қилсангизлар, гарчи уни мен айтмаган бўлсам ҳам, ўша ҳадисга амал қилаверинглар.
160. Кимгадир ичида фазилати бор бир нарса етса-ю, ўша нарсани ишонч билан қабул қилса, гарчи ўша нарсада фазилат бўлмаса ҳам, Аллоҳ унга ўша фазилатни ато этади.

Создано 05 Октябр 2022

192 марта кўрилди

Уйдирма ҳадислар. Шавконий

الاحاديث الموضوعة للاشوكانى

بسم الله الرحمن الرحيم

Таҳорат китоби

1. Эшак ва ҳар бир гўшти ейиладиган нарсанинг сийдидигини зарари йўқдир.
2. Бир дирҳам миқдоридаги қон ювилади ва ювилмасдан олдин ўқилган намозлар қайтадан ўқилади.
3. Ибн Амр “Денгиз суви жунублик учун кифоя қилмайди ва ундан таҳорат олинмайди, чунки денгиз остида дўзах бордир ва дўзах остида денгиз бордир” деб ҳатто етти денгиз ва етти дўзахни санадилар.
4. Икки сув борки жунубликнинг ғуслини ўрнига ўтмайди. Улар денгиз суви ва ҳаммом суви.
5. Агар сув қирқ қуллага етса нажосатни қабул қилмайди.
6. Идишларни ювишлик ва кўча эшикни покиза тутишлик бойлик келтириб чиқаради.
7. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Жибрил алайҳиссалом билан кўришдиларда, қўлларини узатдилар. Бас у зот (Жибрил) қўлларини узатишдан бош тортдилар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Эй Жибрил, сизни мени қўлимни ушлашдан нима манъ қилди ” дедилар. Шунда у зот: “Албатта, сиз яҳудийнинг қўлини ушладингиз. Бас, мен қўлим кофирнинг қўли теккан қўлга тегишини кариҳ кўрдим” дедилар. Бас, сув буюрдилар ва таҳорат қилиб қўлларини узатувдилар, қўлларини ушладилар.
8. Ким яҳудий ёки насроний билан қўл бериб сўрашса, бас, таҳорат қилсин ва қўлини ювсин.
9. Қуёшда исиган сув билан ғусл қилманг, чунки у песлик келтириб чиқаради.
10. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга қуёшда сув иситиб берувдим, бас, у зот: “Ундай қилма, эй Ҳумайро, чунки у песлик келтириб чиқаради” дедилар.
11. Албатта мен ҳаммомга изорсиз киришни ҳаром қилдим.
12. Жунуб кишига уч бор оғиз чайқаш ва бурунга сув олиш фарздир.
13. Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга: “Қуръонни таҳоратсиз ушлайверамизми?” дедик. У Зот: “Ҳа, фақат жунубликда эмас” дедилар. Биз: “Эй Расулуллоҳ, Аллоҳ таолонинг “У сақланган Китобдир. Уни фақат покланганларгина ушлайдир” деган оятичи?” дедик. У Зот: “Сақланган Китобдир дегани Қуръон ширк ва шайтондан сақлангандир дегинидир. Уни фақат покланганларгина ушлайдир дегани эса, унинг савобини фақат мўминларгина олади деганидир” дедилар.
14. Абу Бакр Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига, у зот Оиша билан ухлаётганларида келдилар. Абу Бакр қўллари билан эшикни очиб, ҳужрага кирдилар. Қарасалар, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг болдирлари Оишанинг болдирлари билан жипс эди. Оиша кўзларини очдилар ва оталарини турган ҳолда топдилар ва “Эй отажон, ортингизда нима бор?” деб йиғладилар. Шунда У зотнинг кўз ёшлари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг юзларига тушувди, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уйғониб кетдилар-да, “Нега йиғлаяпсиз?” деб сўрадилар. Абу Бакр ўрниларидан турдилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишидан: “Нега сизни бундай ҳолда кўряпман?” деб сўрадилар. У киши: “Эй Расулуллоҳ, қуёш чиқиб, намознинг вақти ўтиб кетди” дедилар. Бас, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уйқуларидан туриб, намоз ўқиш учун ғусл ва таҳорат қилишга қасд қилдилар. Шунда Жибрил келиб, Ғусл қилманг, таяммум қилинг ва намозни ўқинг, чунки, у жоиздир дедилар.
15. Ким жанобатдан тўлиқ ғусл қилса, Аллоҳ унга оқ дурдан бўлган юзта қаср беради ва ҳар бир томчи эвазига мингта шаҳиднинг савобини ёзади.
16. Ким бир ўликни ювса, унинг айбларини беркитса ва омонатни адо қилса, Аллоҳ унинг қирқта катта гуноҳини кечиради. Ким бир ўликни кийинтирса, Аллоҳ унга жаннатнинг ипак-шойиларидан кийдиради. Ким бир ўлик учун қабр қазиса, Аллоҳ қабрдаги кишини қайта тирилтиргунича, унга бир уй берган каби бўлади.
17. Сизлардан бирингиз умрининг ярмини намоз ўқимасдан, (покланишни) кутиб ўтказади.
18. Ернинг покланиши унинг қуришидир. Бошқа лафзда: “Ернинг қуриши унинг покланишидир” дейилган.
19. Ер сийдик сабабли нажосат бўлмайди, магар, қирқ кундан кейин нажосат бўлади.
20. Кишининг фасоҳатини зиёда қиладиган мисвок бунча ҳам яхши.
21. Умматимнинг хилол қилувчилари бунча ҳам яхши.
22. Мисвок ишлатиб ўқилган бир намоз мисвоксиз ўқилган етмишта намоздан яхшидир.
23. Бармоқларингизни хилол қилинг, қиёматда уларни дўзах ўти хилол қилиб қўймасин.
24. Набий соллаллоҳу алаҳи васаллам мисвокни кўндаланг ишлатар эдилар ва ичимликни нафас олмай ичар эдилар.
25. Таҳорат устига таҳорат олиш нур устига нурдир.
26. Ким таҳорат устига таҳорат қилса, Аллоҳ унга ўнта ҳасанот ёзади.
27. Дин поклик устига қурилгандир.

НАМОЗ КИТОБИ

1. Ким бомдодни ёруғлаштириб адо этса, Аллоҳ унинг қалби ва қабрини мунаввар қилади ва намозини қабул қилади.
2.    Агар соя бир ярим зироъ бўлса, у то икки зироъга етгунича пешин намозини ўқинглар.
3. Аллоҳ таолонинг Шамхоил имли фариштаси бўлиб, у Аллоҳдан ҳар бир намоз учун бароат (намозхонларнинг дўзахдан узоқ бўлишлари ҳақида фармон) олади. Агар мўминлар тонг орттириб, ўринларидан туриб, таҳорат олиб, бомдод намозини ўқисалар, улар учун илк бароат олинади. Мазкур бароатда “Менинг ҳимоямдаги қулларим ва чўриларим, мен сизларни Ўз паноҳимга, ҳифзу ҳимоямга киритдим” деб ёзилган. Кейин ҳар бир намоз учун бўладиган бароат зикр қилинади.
4. Ким узрсиз икки намозни жамлаб ўқиса гунохи кабиралар эшигидан келади.
5. Агар бирор киши хуфтонни ўқимай ухлаб қолса, унинг устига икки фаришта уйғотиш учун келиб, уни “Намоз!” деб уйғотишади. Кейин унинг ёнидан кетишади ва “Зарарга учровчи ухлаб қолди” дейишади.
6. Бир киши: “Эй Расулуллоҳ, мен намозни тарк қилдим” деди. Шунда у зот: “Тарк қилганингни адо эт” дедилар. У: “Қандай адо этаман?” деди. У зот: “Ҳар бир намоз билан бирга ўша намоз мислидагисини ўқи” дедилар. У киши: “Олдинми ёки кейинми?” деб сўради. У зот: “Йўқ, олдин” деб жавоб бердилар.
7. Набий алайҳиссаломнинг бир муаззинлари бўлиб, у азонни куйга солиб, ҳаммани ҳаяжонлантириб, ўзини қийнаб айтар эди. Набий алайҳиссалом унга: “Азон яхши, енгил айтилиши керак. Агар яхши, енгил азон айтсанг, айт. Акс ҳолда, сен азон айтма!” дедилар.
8. Сизлардан ким “Ҳо”ни идғом қилса, азон айтмасин.
9. Албатта, муаззинлар ва уларнинг азонига лаббай дегувчилар қабрларидан муаззин азон айтиб, азонга лаббай деювчи лаббай деб чиқадилар. Муаззиннинг гуноҳлари кечирилади. Унинг овозини эшитган барча нарса, дарахт, тош, тупроқ, хўл, қуруқ унинг фойдасига гувоҳлик беради. У билан масжидда бирга намоз ўқиган инсонларнинг ададича, уларнинг ажрларининг мислича унга ҳам ажр ёзилади. Бу билан ўша инсонларнинг ажрларидан ҳеч нарса камаймайди.
10. Қиёмат куни ўзи олтиндан бўлган, безаклари дуру ёқутдан бўлган, ипак ва шойи тўшалган курси олиб келинади. Кейин устига нур ёғдирилади. Сўнгра муаззинлар қаерда деб чақирилади.
11. Қиёмат куни Билол эгари олтиндан, югани дуру ёқутдан бўлган улов устида келади. Ортидан барча муаззинлар ҳам келишади ва барчалари жаннатга киришади. Ҳатто қирқ йил Аллоҳ розилигини истаб азон айтган киши ҳам жаннатга киради.
12. Вақтики муаззин “Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар” деса, дўзах эшиклари қулфланади. Вақтики “Ашҳаду анла илаҳа иллаллоҳ” деса, жаннат эшиклари очилади.
13. Қайси шаҳарда азон камайса, ёмғир ҳам камаяди.
14. Ким иқоматни тоқ айтса, биздан эмас.
15. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга Билолнинг азони иккита иккита эди ҳамда иқомати ҳам шунга ўхшаш эди.
16. Ҳар бир азон орасида намоз бор, фақат шом бундан мустасно.
17. Албатта, Билол “Қаттиқ совуқ бўлган кечада азон айтдим, бас ҳеч ким келмади” деди. “Сўнг иккинчи бора азон айтдим, бас ҳеч ким келмади. Сўнг учинчи бора азон айтдим, бас ҳеч ким келмади”. Шунда Расулуллоҳ сав “Эй Билол, уларга нима бўлди?” дедилар. Билол “Улар совуқнинг ўртасида” деди. Шунда Пайғамбар сав “Эй Аллоҳим, улардан совуқни кесгин” дедилар.
18. Муаззин “Ашҳаду анна Мухаммадар Росулуллоҳ” деганда икки бош бармоқни қорни билан икки кўзга масҳ қилинади.
19. Ким “Ашҳаду анна Муҳаммадар Росулуллоҳ”ни эшитган пайтда “Марҳабо севиклигим, кўзимни қароси Муҳаммад ибн Абдуллоҳ” деса, сўнг икки бош бармоғини ўпиб, икки кўзига теккизса, кўр бўлмайди, абадий кўз касалига чалинмайди.
20. Азонинг ва иқоматинг орасини таом еювчи ейишдан бўшагунча миқдорида ажрат.
21. Фаришталардан иборат само аҳли бир азонни айтилишидан олдинроқ ерга тушган бўлар эдилар ва албатта инсонлар устидан ғолиб бўлардилар.
22. Ким намозга чақирувчини эшитса бас ”Марҳабо адолат билан сўзловчилар намозга марҳабо” деса, Аллоҳ унинг учун икки миллионта ҳасанот ёзади.
23. Уйларингизда азонни зоҳир қилинглар ва у азонни аёлларингизга буюринглар. Албатта у азон шайтонни қувади, ризқни ўстиради.
24. Агар муаззин қулоғини ушласа, Робби (қудрат) қўлини унинг бошига қўяди.
25. Ким бир йил самимий ният билан азон чақирса, қиёмат куни тўпланилганда у жаннат эшиги олдида туради, унга “Хоҳлаган кишингни шафоат қил!” дейилади.
26. Анас розияллоҳу анҳунинг Билолнинг сафарга чиқиши ва тушида Пайғамбар алайҳиссаломни кўргандан кейин яна Мадинага қайтиши, Мадинада азон айтиши ва ўша азон сабабли Мадинанинг силкиниши ҳақидаги ҳикояси.
27. Масжид қўшнисининг намози фақат масжидда ўқисагина (мукаммал) бўлади.
28. Албатта Пайғамбар сав Ҳасан ва Ҳусайн розияллоҳу анҳумолар бавл қилишган жойда намоз ўқиётган эдилар, шунда Оиша р.а. у зотга “Ҳужрадан бирор жойни сизга хослаб берайликми? Нажосатдан тозалаб бераман” дедилар. Шунда Пайғамбар алайҳиссалом: “Эй Ҳумайро, билмайсанми, албатта банда Аллоҳга сажда қилса, Аллоҳ унга етти қават ерни поклаб қўяди” дедилар.
29. Қиёмат куни ернинг барча жойи кетади, фақат масжидлар қолади. Албатта улар бир-бирига қўшиб юборилади.
30. Вақтики намозга иқомат айтилса, оёқ кийимларингизни кийинглар.
31. Намоз ўқиш учун зийнатланинг. Улар “Намознинг зийнати нима?” деб сўрадилар. “Оёқ кийимларингизни кийинг ва унинг устида намоз ўқинг” деб жавоб бердилар.
32. Ким масжидда дунё сўзини гапирса, Аллоҳ унинг амалларини йўқ қилиб юборади.
33. Масжидда гапириш яхшиликларни ейди, худди ҳайвон ҳашакни егани каби.
34. Албатта, масжид балғамдан тозаланади.
35. Ҳар кеча нидо қилувчи “Эй қабр аҳли, кимни ҳавас қиласизлар?” деб нидо қилади. Улар “Масжид аҳлини” дейдилар.
36. Вақтики масжидларингизни зийнатласангиз ва мусҳафларингизга безак берсангиз, бас сизларни устингизга ҳалокат келади.
37. Қачонки Пайғамбар сав Мадинада масжид қуришни хоҳлаганларида Жаброил ас келдиларда, безамасдан ва нақш солмасдан баландлигини етти зироъ қилиб қуринг дедилар.
38. Гўдакларингизни масжидларингиздан четлатинглар.
39. Масжидларни гўдаклар эгаллаб олиб, кишиларни намоздан тўсиб, улар эса гўдакларни масжиддан тўса олмаслиги Аллоҳнинг ўша бандаларига қилган ғазабидир.
40. Ким масжидга чироқ олиб келса, модомики ўша чироқдан озгина ёруғлик ўша масжидда порлаб турар экан, фаришталар ва Аршни кўтариб турувчи фаришталар ўша кишига истиғфор айтиб турадилар.
41. Ким масжидга қандил илиб қўйса, етмишта фаришта унга саловот айтади хатто ўша шам эриб тугагунча. Ким унга яьни масжидга бўйра солиб берса, етмишта фаришта саловот айтади, ҳатто ўша бўйра
42. Кимки яхшилаб таҳорат олиб, сўнгра уйидан масжид сари чиқса ва “Бисмиллаҳиллазий холақоний фаҳува яҳдийний” деса, Аллоҳ унга оятдаги барча нарсани беради.
43. Агар бир банда масжидда турганда тупук келиб, оёқ-қўллари қалтираб, худди тери оловда бужмайганидек букчайиб қолса-ю, аммо тупурмай ичига ютиб юборса, Аллоҳ ундан етмиш иккита касалликни чиқариб юборади ва ўша иши учун унга мингта ҳасана ёзади.
44. Бу масжидларни гипслаш, қандиллар, чироқлар ўрнатиш, хушбўй нарсалар олиб келиш, Рамазонда аҳлингизга таом, таомга қўшиб ейиладиган нонхўрак, кийим-кечак олиб бериб кенгчилик қилиш билан таъминлаб туринглар.
45. Ким Аллоҳнинг уйларидан бир уйни супуриб тозаласа, гўё тўрт юз бор ҳаж қилган ё тўрт юз жонни озод қилган ё тўрт юз кун рўза тутган ё тўрт юз бор ғазотга боргандай бўлади.
46. Эй Барийра, масжидни пайшанба куни супургин. Кимки масжиддан пайшанба куни кўзга тушадиган чўпчалик нарсани чиқариб ташласа, бир қулни озод қилганнинг савобига эришади.
47. Агар Расулуллоҳ сав тик туриб намоз ўқиётган бўлсалар гумон қилувчи албатта у кишини рухсиз тана деб гумон қиларди.
48. Албатта умматимдан икки киши намозни қоим қилишарди уларнинг рукуси ва саждаси бир хил, лекин намозларининг ораси ер ва осмончаликдир.
49. Намоз диннинг устунидир. Ким уни тарк қилса, аниқ динни бузибди.
50. Ким бир луқма билан бўлса ҳам намозни тарк этувчига ёрдам берса, гўё барча анбиёларни ўлдиришга ёрдам бергандай бўлади.
51. Набий алайҳиссалом кишининг ёлғиз ўзи намоз ўқишидан қайтардилар.
52. Такбир жазмдир.
53. Кундузги намоз махфийдир.
54. Набий алайҳиссалом намоз ўқиётганларида бирор киши олдиларига келса, намозни енгил ўқиб, кейин ўша одамга юзланар эдилар ва “Бирор ишинг борми?” деб сўрардилар. Агар унинг ҳожатидан бўшасалар, намозларига қайтар эдилар.
55. Кийимни ўғирлайдиган киши ўғри эмас. Ҳақиқий ўғри намоздан ўғирлайдиган кишидир. У худди қуш ердаги донни чўқиганидек, тез-тез намоз ўқийди.
56. Агар инсонлар намоздаги сафнинг аввалида, азонда, сафарда қавмнинг хизматини қилишда нималар борлигини билганларида эди унга қурьа ташлардилар.
57. Ким фарзни адо этса, бас Аллоҳнинг ҳузурида унинг дуоси ижобатдир.
58. Ким намоз ўқиса, у намозида мўмин ва мўминаларни дуо қилмаса, бас намози мукаммал эмас.
59. Мен Пайғамбар сав билан бирга ва Абу Бакр, Умар билан намоз ўқидим, улар қўлларини кўтаришмади, фақат намозга киргандагина кўтаришди.
60. Ким намозда икки қўлини кўтарса, уни намози намоз эмас.
61. Ким қўлини рукуьда кўтарса, уни намози намоз эмас.
62. Вақтики Кавсар сураси нозил бўлганда, Пайғамбар сав “Эй Жаброил, Роббимиз азза ва жалла бизга буюрган бу сўйишлик нимадир?” дедилар. Жаброил “Бу сўйиш эмас, лекин У Зот сизга намозга киришиб такбир айтганингизда, рукуь қилганингизда, рукуъдан бошингизни кўтарганингизда икки қўлингизни кўтаришингизни буюрмоқда” деб жавоб бердилар.
63. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир қавмга имом бўлган кишини, ваҳоланки қавм ўша кишини ёқтирмайди, эри ундан ғазабланиб тонг оттирган аёлни ва “Ҳаййа алал фалаҳ”ни эшитиб, намозга бормаган кишини лаънатладилар.
64. Қавмга уларнинг орасидаги юзи чиройлироқ киши имом бўлади.
65. Оиша розияллоҳу анҳонинг “Сизларга Қуръонни яхши ўқувчироғингиз имомлик қилади. Агар ундай киши бўлмаса, юзи чиройлироғингиз имомлик қилади” деган сўзлари.
66. Албатта, мўмин жамоат билан фарзни ўқиса, ундан гунохлари тўкилади, худди мана бу барг тўкилгани каби.
67. Ким бомдодни жамоат билан ўқиса, гўё Одам ас билан бирга эллик марта ҳаж қилгандай бўлади.
68. Икки ва ундан ортиқ киши жамоатдир.
69. Яхшиларингизни олдинга ўтказинглар намозларингиз тоза бўлади.
70. Ким қирқ кун бомдод намозини вақтидан ўтказиб юбормаса, жаннатдаги жойини кўрмай ўлмайди.
71. Намозда Фотиҳа сураси ўқилмаса, жоиз бўлмайди, илло имомнинг орқасида турган киши мустаснодир.
72. Агар намозга иқомат айтилса, фақатгина ўша фарз намоз ўқилади. Аммо бомдоднинг суннати бундан мустасно.
73. Ки жумъа куни намоз ўқиса, ўша куни рўза ҳам тутса, касални бориб кўрса, жанозага қатнашса, қул озод қилса, садақа қилса, ўша куни унга жаннат вожиб бўлади.
74. Мўминнинг шарафи кечаси қиёмда бўлиши ва азизлиги инсонлар қўлидаги нарсадан ўзни тиймоқлигидир.
75. Жаброил Пайғамбар сав ҳузурларига келдилар ва “Эй Муҳаммад сав, хоҳлаганингизча яшанг, албатта вафот топувчисиз, хоҳлаган кишини яхши кўринг, албатта ундан ажрагувчисиз, хоҳлаганингизча амал қилинг, унинг учун мукофотланувчисиз. Билнгки, мўминнинг шарафи кечаси қиёмда бўлишида ва азизлиги инсонлардан ўзини тийишидадир” деди.
76. Набий алайҳиссалом дедилар: “Сулаймон ибн Довуднинг онаси унга деди: “Эй ўғилчам, кечаси кўп ухламагин. Чунки, кечаси кўп ухлаш қиёмат куни кишига фақирлик келтиради”.
77. Қачонки бирортангиз ичида кечаси намоз ўқиш истаги бўла туриб ухлаб қолса, олдига бир сиқим тупроқ қўйсин. Уйқудан уйғонганда ўша тупроқни ўнг қўли билан ушлаб, чап тарафидан сочиб юборсин.
78. Ким кечаси намозини кўпайтирса, кундузи унинг юзи чиройли бўлади.
79. Ким зуҳо намозини ҳеч тўхтатмасдан доим ўқиб юрса, фақат касал бўлгандагина ўқимаса, мен ва у иккимиз нурдан бўлган денгизда нурдан ясалган қайиққа миниб, оламлар Роббини зиёрат қиламиз.
80. Ким жума куни тўрт ракъат зуҳо намозини ҳар бир ракатига ўн бора сураи Фотиҳани ва сураи Фалақни ўн бора ва сураи Носни ўн бора ва сураи Ихлосни ўн бора ва сураи Кафирунни ўн бора ва Оятал Курсини ўн бора (зам сура қилиб) ўқиса, сўнг салом берса ва “Субҳаналлоҳи вал ҳамдулиллаҳи ва ла илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар ва ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳи”ни етмиш марта айтса. Сўнг “Астағфируллоҳ аллазий ла илаҳа илла ҳува”ни айтса.
81. Ким икки ракат зуҳо намозини ўқиса, унинг учун Аллоҳ бир миллионта савоб ёзади.
82. Ким икки ракатлик зуҳо намозини Аллоҳдан савоб умидида, ишониб ўқиса, унинг учун икки юз яхшилик ёзилади ва икки юз ёмонлик ўчирилади ва у икки юз даражага кўтарилади ва уни олдинги ва кейинги барча гуноҳлари кечирилади, фақат қасос бундан мустасно.
83.
84.
85.
86. Ким икки ракатлик намоз ўқиса, биринчи ракатига Фурқон сурасининг 61-оятидан то охиригача ўқийди ва иккинчи ракатига Мўминун сурасини (Фатабарокаллоҳу аҳсанул холиқийн)гача ўқиса, сўнг руку ва саждада “Субҳаналлоҳил азим ва биҳамдиҳи”ни уч мартадан ўқиса, Аллоҳ унга йигирмата хислат беради.
87. Ким шанба куни кечаси тўрт ракатли намоз ўқиса, ҳар бир ракатига сураи Фотиҳа ва сураи Ихлосни йигирма беш маротаба ўқиса, унинг жасадини дўзахга ҳаром қилади.
88. Ким шанба куни зуҳо вақтида тўрт ракатлик намознинг барча ракатларида сураи Фотиҳа ва сураи Ихлосни ўн беш марта ўқиса, Аллоҳ ҳар бир ракати учун ёқут ва марварид билан безатилган мингта қаср беради.
89. Ким шанба куни тўрт ракъат намоз ўқиса, унинг ҳар бир ракъатига Алҳамдуни бир марта ва Қул я айюҳал кафирунни уч марта, қул ҳуваллоҳу аҳадни ҳам уч марта ўқиса.
90. Ким якшанба кечаси тўрт ракатлик намознинг барча ракьатларида сураи Фотиҳа ва ўн беш маротаба сураи Ихлосни ўқиса, қиёмат куни Аллоҳ Қурьонни ўн маротаба ўқиганлик савобини беради.
91. Ким якшанба куни кечаси тўрт ракъат намоз ўқиса, унинг ҳар бир ракъатига Фотиҳа сурасини бир марта, Ихлос сурасини эллик марта ўқиса.
92. Ким якшанба куни бир салом билан тўрт ракьатлик намоз ўқиса, барча ракьатига сураи Фотиҳа ва Бақара сурасининг охирги икки оятини ўқиса.
93. Ким душанба куни тўрт ракьатлик намознинг барча ракьатларида сураи Фотиҳа ва Оятал Курсини ўқиса
94. Ким душанба куни олти ракьатли намозни йигирма марта сураи Ихлос билан ўқиса
95. Ким сешанба кечаси икки ракьатли намозни сураи Ихлос ва Муаввизатайнни ўн беш марта ўқиса
96. Ким сешанба куни ўн ракьатли намозни бир маротаба Оятал Курсий ва сураи Ихлосни уч бор ўқиса
97.    Ким чоршанба куни кечаси олти ракьат намоз ўқиса.
98. Ким чоршанба куни ўн икки ракьат намозни Оятал Курсий ва сураи Ихлос ва Муаввизатайнни уч мартадан ўқиса.
99. Ким пайшанба кечаси икки ракьатли намозни Оятал Курсий ва Муаввизатайн билан эллик беш марта ўқиса
100. Ким пайшанба куни икки ракьатли намознинг аввалига юз бора Оятал Курсий ва иккинчи ракьатига юз бора сураи Ихлосни ўқиса
101. Ким жума кечаси ўн икки ракьат намозни ўн бора сураи Ихлос билан ўқиса
102. Ким жума куни икки ракьат ё тўрт ракьат ё саккиз ракьат ё ўн икки ракьат намоз ўқиса
103. Ким Ашуро куни пешин ва аср орасида тўрт ракьатли намозни ҳар бир ракьатига бир марта сураи Фотиҳани, ўн марта Оятал Курсийни, ўн бир марта сураи Ихлосни, беш маротаба Муаввизатайнни ўқиса, сўнг салом бериб, “Астағфируллоҳ”ни етмиш марта айтса, Аллоҳ унга оқ гумбазли Фирдавс жаннатини беради.
104. Ким ражаб ойининг биринчи кечаси шом намозини ўқиса, сўнг йигирма ракьатли намознинг ҳар ракьатига сураи Фотиҳани ва сураи Ихлосни ўқиса ва салом берса, бас ўнта нарса бўлади, унинг савоби нималигини биласизларми?
105. Ким ражаб ойида бир кун рўза тутса ва ўша куни тўрт ракьатлик намознинг аввалги ракьатида юз марта Оятал Курсийни ва иккинчи ракьатида юз марта сураи Ихлосни ўқиса, хатто жаннатдаги ўрнини кўрмасдан ўлмайди ёки кўрсатилмасдан туриб вафот этмайди.
106. Ражаб Аллоҳнинг ойидир ва Шаьбон менинг ойимдир ва Рамазон умматимнинг ойидир. “Эй Расулуллоҳ, “Ражаб Аллоҳнинг ойи” деган сўзингизнинг маьноси нима?” деб сўрашди. У зот: “Албатта у ой мағфират учун хослангандир” деб жавоб бердилар.
107. Эй Али, ким шаьбон ойи ўртасининг кечасида юз ракьат намоз ўқиса, ҳар бир ракьатига сураи Фотиҳани ва сураи Ихлосни ўн бора ўқийди. Аллоҳ унинг барча ҳожатларини раво қилади.
108. Мени ҳақ ила Пайғамбар қилиб юборган Зотга қасамки, албатта менга Жаброил хабар берди, у Исрофилдан, у эса Буюк Аллоҳдан, ким фитр кечаси юз ракьат намозни барча ракьатларида бир бора сураи Фотиҳани ва сураи Ихлосни ўн бора ўқиcа ва унинг рукуь ва саждаларида ўн мартадан “Субҳаналлоҳи валҳамдулиллаҳи ва ла илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар”ни ўқиcа, бас намоздан фориғ бўлгач, юз бор истиғфор айтади, сўнг “Эй доимо Тирик, эй доимо Қоим турувчи Зот, эй улуғлик ва ҳурмат Соҳиби, эй дунё ва охират ва у иккисидагилар учун Меҳрибон ва раҳимлиларнинг Раҳимлиси, эй аввалгилар ва охиргилар Робби, менинг гуноҳларимни кечир ва рўзам, намозимни қабул эт” дейди. Мени ҳақ билан юборган Зотга қасамки, саждадан бошини кўтармай туриб Аллоҳ уни кечиради ва Рамазон ойини ундан қабул қилади.
109. Ким Фитр куни ийд намозидан кейин тўрт ракатли намознинг аввалги ракьатида сураи Фотиҳа ва сураи Аьлани ва иккинчи ракьатида сураи Шамсни ва учинчи ракьатида сураи Зуҳони ва тўртинчи ракьатида сураи Ихлосни ўқиса, худди Пайғамбарларга нозил қилинган барча китобларни ўқигандай бўлади.
110. Ким ийд Фитрдан кейин ўн икки ракьат намозни ва ийд Қурбондан кейин олти ракьат намоз ўқишни одат қилса
111. Ким Арафа куни пешин ва аср намозлари орасида тўрт ракьатли намозни барча ракьатларида бир марта сураи Фотиҳани, эллик марта сураи Ихлосни    ўқиса, Аллоҳ унга бир миллион яхшилик ёзади.
112. Ким Арафа куни икки ракьат намозни барча ракьатларида уч мартадан сураи Фотиҳани ва уч марта сураи Кафирунни ва бир юз бир маротаба сураи Ихлосни ўқиса.
113. Ким қурбонлик куни кечаси икки ракьатли намознинг барча ракьатларида ўн беш бор сураи Фотиҳа ва ўн беш марта сураи Ихлосни ва ўн беш марта сураи Фалақни ва ўн беш марта сураи Носни ўқиса, сўнг салом бериб, уч бор Оятал Курсийни ва ўн беш бор “Астағфируллоҳ”ни айтса, Аллоҳ унинг исмини жаннат соҳибларидан қилади.
114. Бандадан бири ийд кечаси олти ракьат намоз ўқиса, агар аҳли байтининг барчаси учун дўзах вожиб бўлиб турган бўлса ҳам, уларни шафоат қилади.
115. Ким Рамазон ойининг охирги жумьаси кеча ва кундузги фарз бўлган беш вақт намозни ўқиса, ўқимаган суннат намозлари ундан соқит бўлади.
116.
117. “Эй Расулуллоҳ, албатта мен гуноҳ қилдим ва намозимни ўтказиб юбордим, менинг иложим нима?” “Унинг иложи тавба қиласан, надомат чекасан ва жума кечаси саккиз ракьат намознинг барча ракьатида бир бор сураи Фотиҳани ва йигирма беш бор сураи Ихлосни ўқийсан, салом бериб намозингдан фориғ бўлганингдан кейин минг марта “Соллаллоҳу ала Муҳамадин набиййил уммиййи” дегин, аллбатта Аллоҳ таоло икки юз йил намозни тарк қилган бўлсанг ҳам, намозингга каффорот қилади.
118. Бирортангиз уйига кирса, намоз ўқимагунча ўтирмасин. Байҳақий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда: “Бирортангиз масжидга кирса, то икки ракъат ўқимагунча ўтирмасин. Агар уйига кирса, то икки ракъат ўқимагунча ўтирмасин. Чунки, Аллоҳ ўша икки ракъатидан уйига яхшилик қилувчидир”. Баззор “Муснад”ида Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда: “Агар манзилингга кирсанг, икки ракъат намоз ўқи. Ўша икки ракъат сени ёмон киришдан асрайди. Агар мажлисингдан чиқсанг, икки ракъат намоз ўқигин. Сени ёмон чиқишдан сақлайди”. “Мажмаъуз завоид” номли китобда ушбу ҳадиснинг ровийлари ишончли кишилар дейилган.
119. Ким бомдод намозини жамоатда ўқиса, сўнг қуёш чиққунича эьтикоф ўтирса, сўнг тўрт ракьатли намознинг биринчи ракьатига Оятал Курсийни уч бор ва сураи Ихлосни бир бор, иккинчи ракьатига сураи Ваш Шамсини ва учинчи ракьатига сураи Ват Ториқни ва тўртинчи ракьатига Оятал Курсийни ва сураи Ихлосни уч мартадан ўқиса.
120. Ким бомдодни масжидида ўқиб, кейин то қуёш чиққунча Аллоҳни зикр қилиб ўтирса, қуёш чиққач эса Аллоҳга ҳам айтса, сўнг туриб икки ракъат намоз ўқиса.
121. Ким шом намозидан кейин икки ракьатли намозни сураи Фотиҳа ва ўн беш марта сураи Ихлосни ўқиш билан ўқиса
122. Хуфтондан кейин икки ракьат намозни йигирма марта сураи Ихлос билан ўқиса.
123. Ким шомдан кейин икки ракьатли намознинг аввалгисида йигирма беш марта сураи Ихлосни ва иккичи ракатига ўттиз бир марта ўқиса.
124. Ким ўзига пешиндан олдинги тўрт ракъат
125. Витр кечанинг аввалидадир, шайтонни ғазаблантириш учун. Саҳар вақтида овқатланиш Раҳмонни рози қилувчидир.
126. Кечанинг қароғулигида тўрт ракьат намозни тўртта қалоқил билан ўқиш.
127. Шомдан кейин ўн ракат намознинг ҳар бир ракьатига қирқ мартадан сураи Ихлос
128. Жума кечаси икки ракьат намозни йигирма беш марта сураи Ихлос билан ўқигач, саломдан кейин Пайғамбар с.а.в.га минг бора саловот айтади.
129. Жума кечаси ғусл қилиш ва икки ракьат намоз.
130. Ким қарзга дучор бўлса, бас таҳорат олсин ва қуёш зоил бўлганда тўрт ракъатли намознинг ҳар бир ракьатида сураи Фотиҳа ва сураи Ихлос ва Оятал Курсийни ўқисин, сўнг салом бериб
131. Намоз нафсни, молни ва болани сақловчидир.

Sign In

Register

Заиф ва уйдирма ҳадислар ва уларни саҳиҳ ҳадислардан фарқлаш масаласи

Ал-Маснуъ фий маърифат ал-ҳадис ал-мавзуъ

Талхийсу китаб Ал - Мавзуъот ли Ибн Жавзий

Уйдирма ҳадислар. Шавконий