Бир қарашда, ҳужум тўсатдан содир бўлгандай туюлиши мумкин, аммо аслида сўнгги ҳафталарда вазият қизиб бормоқда. Апрел ойида иккала томондан ўнлаб одамлар ўлдирилган ва ўтган кун давомида Исроил хавфсизлик кучлари олтита шахидни, шу жумладан 14 ёшли ўспиринни ўлдирган. Ғарбий соҳилда фаластинликлар, ўз навбатида, Исроилнинг бир нечта ҳарбий конвойларига молотов коктейллари ва тошлар улоқтирди.
Вазият БМТни хавотирга солди, ташкилот Бош котиби Антонио Гутерриш Исроилни максимал тийилишга ва фақат сўнгги чора сифатида куч ишлатишга чақирди.
«Қотиллик ёки жароҳатларга олиб келадиган ҳар қандай куч ишлатиш зудлик билан ва яхшилаб текширилиши керак», деди у.
Кейинги авж нуқтаси, кутилганидек, Яҳудийларнинг Фисиҳ (Пасха) байрамининг биринчи куни, яъни 15 апрелда содир бўлди. Шу куни Хозрим Лаҳар (тоғга қайтиш, Ал-Ақса масжидини бузишни тарғиб қилувчи яҳудий экстремистик ташкилоти) каби радикал яҳудий ташкилотлари махсус режаларга эга эдилар. Улар ўз тарафдорларини ҳар қандай йўл билан римликлар томонидан 70-йилда вайрон қилинган иккинчи яҳудий ибодатхонаси жойлашган Ал-Ақса масжидига боришга чақирдилар. Ўзи билан қурбонлик қўзисини олиб, учинчи маъбадни қуриш вақтини ва Қуддусни Масиҳнинг келишидан олдин бутун инсониятнинг марказига айлантиришга ёрдам бериш учун масжидда қурбонлик қилиш керак, бундай қарашлар ортодоксал яҳудийлар томонидан ўтказилади.
Кўнгиллилар масжидга киришга ва ундан ҳам кўпроқ у ерда қўзичоқни сўйишга муваффақ бўлишларига қараб, мукофот 400 дан 10 минг шекелгача (10 мингдан 257 минг рублгача) бўлган. Шуни таъкидлаш керакки, мусулмонлар учун бошқа дин вакилларининг масжидда қурбонлик келтириши жуда жиддий ҳодиса.
Шу билан бирга, Исроил ҳам, Фаластин ташкилотлари ҳам можаронинг очиқ босқичга ўтишини хоҳламайдилар. Ғазо секторини назорат қилувчи Исломий қаршилик ҳаракати (Хамас) қуролдош биродарларга импульсив ва бир томонлама қарорлар қабул қилмасликни буюрди, гарчи ҳар қандай провокацияга қаттиқ жавоб берилишини қўшимча қилди. Шунингдек, Исроил Ал-Ақсонинг махсус мақомини сақлаб қолиш мажбуриятини эълон қилди (1994 йилдан бери масжид Иордания қироли қарамоғида), шунингдек радикал яҳудийларни қўзғатишни тўхтатишга чақирди. Бироқ, Хамас Исроилга ишонмади ва эҳтиёт чорасини кўриб, фаластинликларни бирон воқеа рўй бериши билан зиёратгоҳни ҳимоя қилишга ундади.
14 апрел куни кечқурун, ваъда қилинган шекелларни бундай ғайриоддий тарзда олишни истаганлар ҳақиқатан ҳам топилганлиги аниқ бўлди. Фаластин матбуотига кўра, масжид хавфсизлиги арабча кийим кийган уч яҳудийни ҳибсга олган. Кейинчалик, Исроил полицияси яна камида олтита авантюристни тўхтатишга муваффақ бўлганликлари ҳақида хабар беришди.
Фаластинликларнинг вазиятни янада кескинлаштиришидан қўрқиб, Исроил Ғарбий Соҳил билан барча чегара пунктларини ёпди ва Ғазо сектори атрофида патрулларни кўпайтирди.
15 апрел куни ерталаб Хамаснинг чақириғига жавобан мўминлар масжид атрофида тўпланиб, фаластинпараст шиорларни айтишди. Ғазабланган фаластинликларнинг ал-Ақсадаги йиғини, одатда, камдан-кам ҳолларда воқеасиз ўтади. Буни билган Исроил хавфсизлик кучлари диндорларга Ал-Ақса ҳудудини тарк этишни буюрди, шундан сўнг масжид атрофидаги майдон формадаги одамлар билан тўлдирилди ва отрядлардан бири ал-Ақсага бостириб кира бошлади. Фаластинликлар қўлбола баррикадалар қуришга шошилдилар ва тез орада исроилликлар билан тўқнашдилар. Кейин ҳамма нарса анъанавий сценарийга мувофиқ ривожланди - мўминлар тошларни ва қўлга илинган барча нарсаларни улоқтирдилар, хавфсизлик кучлари шовқин ва кўз ёшлари гранаталарини, шунингдек резина қопламали пўлат ўқларни ишлатишди.
Воқеалар нафақат масжид атрофида, балки унинг ичида ҳам содир бўлди. Фаластинликларни ал-Ақсадан олиб чиқиш учун Исроил хавфсизлик кучлари зиёратгоҳдаги ойналарни тақиллатди. Воқеа жойидан олинган видеолавҳада исроилликлар отрядининг ал-Ақсага қандай бостириб кираётгани, унда портлашлар янграб, ранг-баранг байрам салютига ўхшашлиги кўрсатилган. Тўқнашувлардан сўнг Фаластин қизил ярим ойи 152 ярадор бўлганини хабар қилди. Расман Исроил 100 нафар ҳибсга олинганлар ҳақида хабар берган, бироқ Шайх Ал-Ақса Умар ал-Кисва бу маълумотлар жуда кам баҳоланганини даъво қилиб, 400 кишилик рақамни келтиради.
Хамас ўз баёнотларида intifada (сўзма — сўз "кўтарилиш" ёки "шок" - фаластинликларнинг Исроилга қарши ҳар томонлама қўзғолони) "ҳибсга олишлар ва қотилликлар билан тўхтатилмаслигини айтди. Бироқ, ҳозирги пайтда "кучли қоралаш" ва Миср, Қатар ва БМТ билан музокаралардан ташқари, Хамас ҳеч қандай қадам ташламади.
Муборак ал-Ақса масжидида Исроил босқинчи аскарларининг ибодат қилувчиларга қилган шафқатсиз ҳужумларини қаттиқ қоралаймиз. "Ал-Ақса" масжидини ҳимоя қилиш учун ҳақиқий жанг олиб бораётган фаластинлик халқимиз ва Қуддусдаги биродарларимизнинг ҳис-туйғуларини бузганликда сионистлар айбдор", - дейди ташкилот вакили Фавзи Бархум.
«Ҳаракат ал-жиҳод ал-Исломи фи Фаластин» ("Фаластин Исломий жиҳод" ташкилоти) янада радикал хабар қилди, у умумий сафарбарлик эълон қилди ва Исроил ўз ҳаракатлари учун жавоб беради, деб ваъда берди.
Душман кўр-кўрона нафрат билан ёққан бу олов қайтиб, унинг ўзини ёқиб юборишини тушунади. Ал-Ақса масжидида диндорларга қилинган ҳужум босқинчилик учун тўлиқ жавобгарликни ўз зиммасига олган тажовузкор жиноятдир,шунингдек, ушбу тажовуз оқибатлари учун ташкилот жавобгар.
Сўнгги маълумотларга кўра, масжид атрофидаги ҳудуд қуршаб олинган ва фаластинликлар Ғарбий Соҳил ва Ғазо секторидаги шаҳарларда намойиш ўтказган. Баъзи жойларда, шу жумладан Хеврон ва Наблусда, фаластинликлар ва Исроил хавфсизлик кучлари ўртасида тўқнашувлар бошланди.
"Можаронинг янада кучайиши эҳтимолдан йироқ, аммо аниқ бир нарсани башорат қилиш мумкин эмас", деди NEWS.ru билан суҳбатда Россия-Исроил ишбилармонлар Кенгаши раисининг маслаҳатчиси ва Россия Федерацияси ССП қошидаги Россия-Исроил ишбилармонлар Кенгашининг собиқ Ижрочи директори Дмитрий Марясис. Можаронинг кескин босқичга ўтиши, бошқа нарсалар қатори, Ҳамаснинг керакли ракеталар арсеналига эга бўлишига боғлиқ.
Мутахассис, шунингдек, ал-Ақса атрофидаги воқеалар кўпинча англашилган маънода янги интифадага: тўла-тўкис ва узоқ давом этган қўзғолонга олиб келиши мумкинлигига шубҳа билдирди. Шу билан бирга, у ўтган йилнинг май ойида содир бўлган каби янги авж олиш содир бўлиши мумкинлигини қўшимча қилди.
Эксперт, шунингдек, илгари Исроилликлар Рамазон ойида (мусулмонлар учун муқаддас ой) мусулмонларнинг ал-Ақсага киришини енгиллаштириш учун бир қатор чораларни кўрганлигини, бу ерда бир йил олдин содир бўлган воқеаларни ҳисобга олган ҳолда эсладилар.
Марясис можаро бир марталик бўлиб қолишига ва бир қатор жиддий тўқнашувларга айланиб кетмаслигига умид билдирди.
Мен бунга умид қилмоқчиман, аммо шартларни бир йўналишда ҳам, бошқасида ҳам топиш мумкин", - дея хулоса қилди эксперт.
Вазиятни янада ривожлантириш бўйича шунга ўхшаш прогнозни Бен-Гурион университети Хаим Герцог марказининг собиқ ходими ва Россия Фанлар Академияси Шарқшунослик институти Араб ва Ислом тадқиқотлари марказининг тадқиқотчиси Александр Демченко берган.
Эксперт, агар эскалация ва тўқнашувлар давом этса, Хамас ўз позициясини аниқроқ белгилаб, фаластинликларни қўллаб-қувватлаб гапиришига тўғри келади, деган хулосага келди.