Ҳозирча эълон қилинган ва якуний бўлмаган натижаларга кўра, Жо Байден сезиларли даражада етакчилик қилаётгани, Дональд Трамп эса катта фирибгарликлар ёрдамида ундан ғалабани олиб қўйишмоқчи эканликлари ва уларнинг устидан судга шикоят ниятида эканлиги тушунарли. Биз бу масалаларни муҳокама қилишга ҳам, америка сайлов тизимининг ўзига хосликларига ҳам, америка сиёсий тизими ўз тарихида энг йирик инқирозлардан бирига дуч келгани ҳақида ҳам чуқурлашиб ўтирмаймиз. Бу ишни бизсиз амалга ошираётганлар етарли, биз эса мусулмонлар бу сайловда шу икки номзоддан бирининг ғалабасидан нима кутиши мумкинлиги ҳақида мулоҳаза юритиб кўрамиз. Бу баҳсни эса кимдир қандай тасаввур қилишга уринмасин, бутун Ислом олами у ёки бу номзодни қўллаб-қувватлаши ҳақидаги гап ҳақиқатдан чексиз узоқ эканлиги билан бошлаш лозим. Ҳатто умуман сиёсатдан узоқ бўлганларни ёки АҚШ нинг ҳар қандай давлат раҳбарини тенг душман деб ҳисоблаганларни истисно қилсак ҳам, бу икки номзоддан бирини қўллаб-қувватлаган мусулмонлар сиёсий ва жуғрофий мансублигига қараб фикран бўлинади.
АҚШ мусулмонларидан - ўзини шундай ҳисоблайдиганлардан бошлайлик. Ҳа, ҳақиқатан ҳам, уларнинг аксарияти бу сайловда Байденни қўллаб-қувватлади -64%и унга ва 35%и Трамп учун овоз берди.
Кимни афзал кўришгани равшан ва биз буни ҳозир кўриб чиқамиз, аммо келтирилган маълумотлардан кўриниб турибдики, консенсус ҳақида гапириш учун ҳеч қандай эҳтиёж йўқ, жумладан, яҳудийлар жамоати билан солиштирганда – бу ерда фоиз жиҳатидан Трамп янада камроқ қўллаб-қувватланди, яъни 30%/68%. Ва бу, бир томондан, Трампнинг дастлабки исломофобиясига, бошқа томондан эса - Исроил ва сионистларга ялтоқланишига қарамасдан шундай бўлди.
Аммо қандай қилиб америкалик мусулмонларнинг сезиларли қисми Трампни қўллаб-қувватлади? Бизнинг эски ўқувчиларимиз охирги сайловларда Трампнинг ғалабаси кўпчилик томонидан АҚШ мусулмонлари учун фалокат сифатида қабул қилинганини эслашади ва, масалан, шунинг учун биз унга қарши эдик ва шу тариқа унинг Исломга қарши душманлигига жавоб берардик.
Бу хавотирларнинг қайси бири рўёбга чиқди ва қайси бири рўёбга чиқмади? Трамп ҳақиқатдан ҳам Muslim ban сифатида жорий этиш ваъда қилган нарсани жорий қилди - ноқулай мусулмон давлатлардан бир қатор чет элликлар учун АҚШга киришни ман қилди. Шунга кўра, бундан таъсирланган америкалик мусулмонлар унга қарши чиқиши аниқ эди. Лекин аксарияти сайлов арафасида Трампни қўллаб-қувватлашга мойил бўлган оқ ва қора танли америкаликлардан иборат кўплаб шартли равишда туб америкалик мусулмонлар ҳақида бундай деб бўлмайди. Бундай одамлар, одатда, АҚШ фуқаролари оилаларини ажратиш шаклида Трампнинг "мусулмонлар бани"ни қоралади, ахир уларнинг аъзолари учун истисно қилиш мумкин эди, лекин Яқин Шарқ ва Африкадаги ноқулай мамлакатлардан АҚШга иммиграцияга муносабат бу мамлакатлардан келган одамлар учун хос бўлганидан аниқ фарқ қилади. Қўшма Штатларнинг ўзида эса, тан олишимиз керак, Трамп даврида мусулмонларнинг диний ҳуқуқларига тажовузлар бўлмаган.
Америкалик мусулмонларнинг катта қисми Дональд Трампга мойиллигига нима сабаб бўлди? Агар Трампнинг иқтисодий сиёсатидан фойда кўрган муваффақиятли афро-америкаликлар билан бўлгани каби, ким учундир бу асосан прагматик мулоҳазалар бўлган бўлса, уни қўллаб-қувватлаган америкалик мусулмонларнинг сезиларли қисми… мусулмон рақиблари туфайли шундай қилди. Гап шундаки, кўплаб мусулмонлар учун демократик партияни ва унга яқин бўлганларни қўллаб-қувватловчи «мусулмонлар Трампга қарши» мафкура ва етакчилари қатъиян мақбул келмайди. Узоққа бориш керак эмас, президент сайлови билан бир пайтда бўлиб ўтган штатлар қонунчилик йиғилишларига сайловлар якунлари бунга яққол мисол бўла олади – илк марта уларнинг бирида, аниқроғи, Оклахомада бинар бўлмаган мавжудот, яъни ўзини эркак деб ҳам, аёл деб ҳам аташдан бош тортадиган, рўмол ўраб юрадиган ва ўзини Muslim деб атайдиган, лекин уни «мусулмон эркак» деб ҳам, «мусулмон аёл» деб ҳам таржима қилиб бўлмайдиган одам сайланди.
Афсуски, бу экзотик воқеа эмас - бу "мусулмонлар Трампга қарши"нинг, кенгроқ айтадиган бўлсак, асосан замонавий америка маъносида демократик партия ва либераллар билан боғлиқ бўлган «прогрессив мусулмонлар»нинг юзидир. Уларнинг Илхам Омар ёки Линда Сарсюр каби таниқли вакиллари ЛГБТ, феминизм, абортлар, патриархиатга қарши кураш ва консерватив қадриятларга қарши курашни изчил қўллаб-қувватлайди. Агар бу ўз жамоатида ўзининг диний тамойилларига риоя қиладиган мусулмонлар озчилиги, барча озчиликлар ҳуқуқлари учун курашда ЛГБТ каби бошқа озчиликлар билан бирлашган бўлса, бугунги кунда бу «прогрессив мусулмонлар» аслида мусулмон ҳамжамиятининг ичида гомосексуализм ёки феминизм каби ҳодисаларни нормаллаштиришда фаол ва муваффақиятли (улар учун) ҳаракат қилишига олиб келади
Шундай экан, Байден учун АҚШ даги шартли мусулмон ҳамжамиятида асосан дин улар учун муҳим бўлмаган, аксинча "озчилик ҳуқуқлари" учун кураш муҳим бўлганлар овоз берган, улар орасида "non-binary Muslim" Маури Тюрнер каби "мусулмон" лар кўп. Динни биринчи ўринга қўядиган ва бундай «прогрессив мусулмонлар»ни очиқ ташқи исломофобиядан кам бўлмаган таҳдид сифатида кўриб чиқадиганлар ёки Даниел Хакикатджоу тарафдорлари каби умуман сайловларда иштирок этмайди, ёки евро-америкалик Ҳамза Юсуф, шунингдек Абдулҳамид Али дан Луис Фаррахангача бўлган афро-америкалик воизлар фикрларига эргашган ҳолда кўпроқ консерватив республикачилар партиясини қўллаб-қувватлашга мойиллик билдиради
Дунё уммати - унинг улардан бирига муваффақият тилаш мумкин деб ҳисоблайдиган қисми ҳам Байден ва Трампга симпатия ва антипатия бўйича бундан кам даражада бўлинмайди. Унда Трампнинг асосий душманлари фаластинликлар ва уларнинг ишини биринчи ўринга қўйганлар, умуман Араб ихвонлари* ва улар атрофида бўлганлардир. Сабаб тушунарли - бу Трампнинг ўта сионистик сиёсати (эҳтимол, мамлакати ичида унга муваффақият келтирмаган), шунингдек, БАА ва Саудия Арабистони мавжуд режимларини, хусусан, ихванлар билан қарама-қаршиликда қўллаб-қувватлашдир. Ва ниҳоят, бу Эрон ва шиа тарафдори бўлган доиралар, чунки Трамп демократларнинг улар билан муносабатларни нормаллаштириш сиёсатидан воз кечди, санкциялар ва «нуқтали зарбалар» билан уларга босим ўтказа бошлади.
Бошқа томондан, Трамп ҳозирда Хитойда геноцид мавзусини жаҳон сиёсатига киритгани учун кўплаб уйғурлар, шунингдек, Хитойни АҚШ ва Исроилдан кўра кўпроқ таҳдид ва ёвузлик деб ҳисоблайдиганлар уни кучли қўллаб-қувватланмоқда. Трампга шунингдек, Афғонистон Толибони томонидан улар билан музокара жараёнини бошлаш ва АҚШ қўшинларини Афғонистондан олиб чиқиш режалари учун расман муваффақият тиланди*. Ва ниҳоят, Туркия ҳукмрон доиралари ёвузликнинг кичикроғи сифатида Трампнинг ғалабасига қизиқиш билдирмоқда - юқорида айтилганларга қарамай, унинг маъмурияти уларга қаттиқ қаршилик кўрсатмади, демократик доиралар ва республикачиларнинг баъзилари эса Анқарага қарши қаттиқ санкцияларни талаб қилди ва талаб қилмоқда.
Эҳтимолий президент сифатида Байденга келадиган бўлсак, у аллақачон Ражаб Тойиб Эрдўғанни ағдаришга ҳисса қўшишга ваъда берди ва ундан Ая-Софияни музейга айлантиришни талаб қилди, шунингдек, Туркия билан тўқнашувда Грецияни қўллаб-қувватлашни ва арман лоббисини қўллаб-қувватлашни ваъда қилди. Бунда ҳеч ким Байден Исроил Нетаньяху даврида олиб қўйганларини фаластинликларга қайтариб беради деб ишонмайди, - ҳа, эҳтимол, агар демократик тўлқин бошланса, у Исроилда ҳокимият ўзгаришига олиб келиши мумкин, лекин фаластинликларга нисбатан Исроил мухолифати либерализмига алданиш керак эмас. Шунингдек, агар кимдир Қўшма Штатлар Араб дунёсидаги ихванларга қарши авторитар режимларини қўллаб-қувватлашдан бош тортишига умид қилса, Мисрдаги давлат тўнтариши уни оғзаки қоралаб, унга қарши Башар Ассадни чиқарган демократ Барак Обама даврида кечганини, аслида эса ўша Эрон ва Россия қўли билан "сиёсий Ислом" кучларига қарши чиққанини унутмаслиги керак. Туркиядаги тўнтаришга уриниш ҳам Трамп эмас, демократ Обаманинг бошқаруви маҳсулидир.
Қисқаси, оддий мусулмонлар орасида Жо Байденнинг эҳтимолий ғалабасидан шов-шув бўлмаса керак. Ҳа, Ислом дунёси Дональд Трампни ёқтирмаслиги учун сабаблар бор, аммо Исломдан нафратини яширмаган одам дунёдаги етакчи давлатда ҳокимият тепасига келгач, кўплаб мусулмонлар Қўшма Штатларга нисбатан хомхаёлларни йиғиштириб қўйди ва ниҳоят ўз кучларига таянишлари кераклигини тушуниб етди. Бу эса АҚШнинг навбатдаги президенти ким бўлишидан қатъий назар сақлаб қолиниши керак. Боз устига, ким президент бўлишидан қатъи назар, бу мамлакат ичида муросасиз зиддиятлар шундайки, ёки фаол ташқи сиёсат олиб боришга халақит бериши, ёки, аксинча, янги ҳукуматни ички сиёсий муаммоларни ҳал қилиш учун бир восита сифатида фойдаланишга рағбатлантириши мумкин, АҚШ тарихи ва америка-мусулмонлар муносабатлари тарихида эса бундай ҳолат бир неча марта содир бўлган.