Олти аср давомида (VII-ХIV асрлар) ислом цивилизацияси маданият, санъат ва илм-фан соҳаларида дунёда етакчилик қилди. Бу давр одатда "Исломнинг олтин даври" деб аталади. Европа ва Осиёнинг катта қисми чуқур таназзулга юз тутган бир пайтда, дунёда ўхшаши бўлмаган таълим муассасалари, илмий марказлар ва кутубхона фондларининг ривожланган тизими туфайли мусулмон давлатлари гуллаб-яшнади.

Ислом мусулмонни илмли бўлишга чақиради. Динимиз асослари ота-боболардан мерос бўлиб келаётган оддий удумлар ёки инсонларни ҳаётда юпатиб турадиган сеҳр-жодудан иборат эмас. Ислом асослари Қуръони карим ва Пайғамбаримизнинг алайҳиссалом суннатларига суянади. Динимиз моҳиятини тўғри англаш учун мана шу манбаларни ўқиб қўйишгина эмас, балки теран тушуниш ва буюрганларига амал қилиш керак бўлади. Динимиз кўрсатмаларига келсак, шаръий масалалар, амри маъруф ва наҳий мункар ва бошқа ижтимоий одобларни теранроқ билиб олишни талаб этади. Буларни ўрганиш инсонга сув ва ҳаводек зарур. Мана бу ояти карима ҳам фикримиз тасдиғидир:

Диний кўрсатмаларни мукаммал ўзлаштириб, олим бўлиш барча мусулмонлар учун мажбурий эмас. Лекин, диний илмларни эҳтиёжини қондиришга етадиган даражада эгаллаш ҳар бир мусулмонга фарздир. Бунга намоз, рўза, закот ва ҳаж ибодатларининг зарур арконлари ҳамда кундалик ҳаётда учрайдиган олди-берди масалаларда ҳалол, ҳаром, жоиз ва ножиз ҳукмларни ўрганиш кабилар мисол бўлади.

Билгилки, толиби илм ҳам, толиби касб-ҳунар ҳам фақатгина илм ва илм аҳлини ҳурматини ўз ўрнига келтира олиши - уни ҳурматлаб, таъзимини адо эта олиши билангина илмга, касбга эришиб, улардан муваффақият ила манфааат топади. Устозни ҳурматига эътибор ва уни қатъиян улуғлаш, салобатли тутиш эса алоҳида аҳамият касб этади. Донишмандларимиз:

Касир ибн Қайс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Мен Абу Дардо розияллоҳу анҳу билан бирга Дамашкдаги масжидда ўтирган эдим. Бир киши келиб: «Эй Абу Дардо, мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шаҳарларидан сиз у зот соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилган, менга етган бир ҳадис учун олдингизга келдим, бошқа бирор хожат учун келмадим», деди. Абу Дардо розияллоҳу анҳу: «Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламниг шундай деяётганларини эшитганман: «Ким илм талаб қилиш йўлига юрса, Аллоҳ уни жаннат йўлларидан бирига юргизиб қўяди. (Аллоҳ уни жаннатга киришини осон қилиб қўяди). Албатта, фаришталар толиби илмни рози қилиш учун қанотларини қўяди. Албатта, олимга ер ва осмонлардаги зотлар, ҳатто сувдаги китлар (балиқлар) ҳам истиғфор айтади. Олимнинг обидга нисбатан фазилати худди Бадр - ўн тўртинчи кечадаги ойнинг бошқа юлдузларга нисбатан фазилатига ўхшайди. Албатта, олимлар пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Албатта, пайғамбарлар динор ва дирҳамни мерос қилиб қолдирмаганлар. Албатта, улар илмни мерос қолдирганлар. Ким ўшани олса, улкан насибани олибди» (Имом Аҳмад, Имом Термизий, Абу Довуд, Ибн Можа ваДоримийлар ривоят ҳилишган. Термизий (Касир ибн Қайсни) Қайс ибн Касир деб айтган).

Илми мустаҳкам бўлган, динни билган олимдан бошқаси муфтий бўлиши жоиз эмасдир.

Илми мустаҳкам бўлган, динни билган олимдан бошқаси муфтий бўлиши жоиз эмасдир.

Каломуллоҳни дилига жо қилганлар оддий мусулмонлардан маънавиятининг юксаклиги билан ажралиб туриши лозим. Қори шакл-шамойили ва феъл-атвори юқори савияда бўлиши, виқорли, оғир, сокин, сабр-бардошли бўлиши керак. Қуръони карим бўйруқларига амал қилиб, унда тақиқланган ишлардан ўзини узоқ олиб юриши зарур.

Илми мустаҳкам бўлган, динни билган олимдан бошқаси муфтий бўлиши жоиз эмасдир.

Исломда илм олиш имон масаласидан кейинги ўринда туради. Бунга сабаб илм туфайли имонимизни, ақидамизни, амалларимизни тўғрилаймиз. Инсон, аввало, Аллоҳ таолога имон келтиришга шошилмоғи, сўнгра имонини илм билан мустаҳкамламоғи зарур. Илм олишда, асосан, 2 та йўл бор: