Украинанинг билдиришича, душанба куни Россия БМТ томонидан қўллаб-қувватланган, Москванинг кенг кўламли бостириб кириши пайтида миллионлаб тонна дон олиб ўтишга рухсат берган келишувдан чиққанига қарамай, 12 та дон кемаси Қора денгиз портларини тарк этган.
Россия Федерациясининг бу етказиб берилишларга душанба куни қандай муносабат билдириши ҳозирча аниқ эмас. Президент Путиннинг матбуот котиби Дмитрий Песков Украина ғалласининг Россия кўмагисиз денгиз орқали олиб чиқишни давом эттириш имкониятини шубҳа остига олди.
"Россия ушбу ҳудудларда навигация хавфсизлигини кафолатлашнинг иложи йўқлиги ҳақида гапираётган шароитда бундай келишувни амалга ошириш қийин ва бошқача: анча хавфли, хавфли ва кафолатсиз характерга эга бўлади", — дея унинг сўзларини келтиради Интерфакс.
Россия бундай етказиб беришни тўхтатишга ҳаракат қиладими ёки йўқми, аниқлик киритмасдан, у "турк томони билан, шунингдек, дипломатик ва бошқа идоралар орқали БМТ билан алоқалар давом этмоқда" деди.
Жорий йилнинг июл ойида Қора денгиз дон ташаббуси деб аталмиш ташаббусга воситачилик қилган БМТ ва Туркия якшанба куни тўхтатилган таъминотни қайта тиклашни маъқуллади. Россиянинг шанба кунги қарори жаҳон бозорларини ларзага солиб, буғдой нархини оширди.
Украина инфратузилма вазири Александр Кубраков душанба куни "12 та кема Украина портларини тарк этгани" ва яна тўртта кема юклаш учун Украина қирғоқларига йўл олганини айтди.
"Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва Туркия делегациялари Қора денгиз дон ташаббусини амалга ошириш мақсадида 40 та кемани текшириш учун 10 та тафтиш гуруҳи тақдим этмоқда. Бу текшириш режаси Украина делегацияси томонидан қабул қилинди. Россия делегацияси хабардор қилинди", деб ёзди у Twitter саҳифасида.
Қора денгиз бўйича келишув бўйича Украинадан экспорт қилинадиган дон ва бошқа озиқ-овқатларни суғурталаш билан шуғулланувчи Lloyd’s of London суғуртачилари янги шартнома келишиб олинмагунча, янги жўнатмалар учун котировкаларни тўхтатиб туришларини маълум қилишди.
Ascot суғурта компаниясининг денгиз андеррайтинг бўлими бошлиғи Крис Макгиллнинг айтишича, аллақачон расмийлаштирилган суғурта ўз жойида қолмоқда. У қўшимча қилди: "Умид қиламизки, музокаралар муваффақиятли ўтади ва биз ишни давом эттира оламиз".
Украина 2014 йилда аннексия қилиб олган Қрим яриморолидаги Севастополь портида ҳарбий-денгиз флоти кемаларига зарба бергани ҳақида баёнот берганидан сўнг Россия шанба куни Истанбулда кемаларни биргаликда текширишни ўз ичига олган келишувдаги иштирокини тўхтатиш қарорини эълон қилди.
Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон келишувни сақлаб қолишга ҳаракат қилишини айтди.
Туркия мудофаа вазири душанба куни кечқурун россиялик ҳамкасби билан гаплашиши керак эди.
Чикаго товар биржаси буғдой фючерслари душанба куни эрталаб 7,7 фоизга ошиб, бир бушел учун 8,93 долларни ташкил қилди ва кейинроқ 5,7 фоизга ошиб, бир бушел учун 8,29 долларни ташкил этди. Маккажўхори қарийб 3 фоизга ошиб, бир бушел 7 долларга етди.
Таҳлилчилар Россиянинг келишувдан чиқиши қашшоқ мамлакатларга таъсир қилишидан огоҳлантирган, Халқаро қутқарув қўмитаси эса бу озиқ-овқат таъминоти учун "ҳалокатли оқибатларга" олиб келишини айтган.
Келишувга кўра, Москва аввал блокланган Қора денгиз портларидан дон юк кемаларининг хавфсиз ўтишини кафолатлаган. Украина расмийларининг таъкидлашича, тўхтатиб туриш бир вақтнинг ўзида 218 та кемага таъсир кўрсатди. Улардан 95 нафари портларини тарк этган, 101 нафари дон тўплашни кутаётган, 22 нафари юкланган ва сузиб кетишни кутаётган эди.
Россия билан Қора денгиз орқали ғалла ўтказиш бўйича иш олиб бораётган БМТ, Туркия ва Украина душанба куни ғалла коридоридан келаётган ва чиқувчи 16 та кема ўтиши ҳақида Москвага хабар берди. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг маълум қилишича, ушбу кемаларнинг баъзилари сузиб кетган.
Кремлнинг баёноти дон савдогарлари ва таҳлилчиларни ҳайратда қолдирди, улар июль ойидаги келишув ноябрь ойининг ўрталарида белгиланган муддатдан узоқроқ давом этишига шубҳа билан қарашган бўлсалар-да, унинг бирданига тугашини кутмаганлар. Rabobank нинг қишлоқ хўжалиги бўйича таҳлилчиси Денис Вознесенскийнинг таъкидлашича, Россия ҳаракатининг қисқа муддатли таъсирида, агар келишув сақланиб қолмаса, нархларнинг ошиши давом этиши мумкин.
Узоқ вақт давомида Европанинг «ғалла кони» савати сифатида танилган Украина буғдой экспорти бўйича дунёда бешинчи ўринда туради.