Риё истакларини бажармаган тақдирингизда ҳам унинг васвасасидан қутулиш қийин. Чунки у инсон табиатида бор нарса. Инсонга ҳеч ким “Табиатингни, яъни хулқ-атворингни буз”, деб айтмайди. Балки мана бундай буюрилади: “Васвасани енг, унга қарши кураш, уни қалбингдан қувиб йўқ қил. Токи у сени жаҳаннамга солмасин”. Бу амр васвасага бўйин эгмаслик учун қилинган. Расулимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга бундай савол беришди: “Ё Расулуллоҳ! Бизнинг ақлимизга баъзан шундай тушунчалар келадики, ундан кўра бизни осмондан ташлаб юборган осонроқ. Биз ундай тушунчаларни ёмон кўрамиз ва уни макруҳ деб биламиз”. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам эса бундай жавоб бердилар: “Агар ростдан сиз шундай ҳолга тушаётган бўлсангиз, билингки, сиз чин мўминдирсиз”.

Агар бир киши тақдирни Аллоҳдан деб билиб: “Савобларимизни ҳам ўзимиз қилмаган бўлар эканмизда”, дейиши мумкин. Шубҳасиз, бизга ёзиладиган савоб қилган амалларимиздан ҳосил бўлади. “Бу ўз истак ва иродамиз билан, ўз танловимиз билан бўлди”, деса, унга жавоб шу бўладики: “Сен шубҳасиз, Ҳақ таолонинг қудрат йўлисан. Сен ўзинг ҳечсан. Аллоҳ буюради:

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда бундай марҳамат қилади: “Кимки ўз нафсининг зиқналигидан сақланса, ана ўшалар нажот топгувчилар” (Ҳашр сураси, 9-оят).

Эй солиҳ банда! Сен билки, кўплаб инсонлар парда ортида бўлишлари мумкин. Яъни улар ғафлат пардасига ўранган бўладилар. Ғафлатнинг сабаби охират таҳликасидан бехабарликдир. Бўлмаса, улар тавозе қилмайдиларми?

Эй солиҳ банда! Билки, ибодатни риёдан сақлашнинг энг муҳим шарти уни яширин ёки хуфиёна қилишдир. Аммо ибодатни бошқаларга кўрсатишнинг ҳам фойдали томонлари бор. Биринчи фойда: халқнинг ибодат қилувчи кишига эргашишидир. Одамларни яхши ишлар қилишга чақириқдир.

Эй солиҳ банда! Сен шуни билки, дин йўлидан кетмаган инсон охират саодатидан маҳрум бўлади. Бу йўлдан юриш учун шаҳватга асир бўлмаслик ва нафсни енга билиш керак. Йўлни билмаган киши ғафлатда қолади. Бу йўлидан тик қоялар ва баланд тепаликлар чиққан йўловчига ўхшайди. Агар у йўлидаги тўсиқлардан ўта олмаса, йўл машаққатлқарини енгиш учун ўзида куч ва истак топмаса, шубҳасиз, у бу йўлда ҳалок бўлади.

Эй солиҳ одам! Билки, риёнинг даражалари жуда кўп. Асосийлари қуйидагилардир:

Эй солиҳ банда! Ибодатни ошкора қилиш риё саналади дедик. Аммо гуноҳни яшириш мумкин. Қайси сабабларга кўра рухсат берилганини кўриб ўтамиз:

Эй солиҳ киши! Риёнинг ҳақиқати шуки, инсон риё билан одамларга ўзини мукаммал, обид ва зоҳид қилиб кўрсатади. Ҳурматталаб бўлади, ўзига баланд назар билан қарашларини хоҳлайди. Динда улуғликка ишорат қилувчи нарсалар бешта:

Эй солиҳ банда! Риё ибодатнинг бошида, ўртасида ёки охирида бўлиши мумкин. Ибодатнинг бошланишидаги риё уни ботил қилади. Чунки ибодатда ихлос муҳим. Риё туфайли ихлос йўқолади. Вақти кирмай туриб ўқилган намознинг савоби ботилдир.