Язид ибн Абдулмалик ҳаёти

Хорижийларнинг асосий қисми Наҳравон жангида тугатилган бўлса-да, жон сақлаб қолганлари турли вилоятларда ўз жамоаларини шакллантириш ҳаракатини бошлади. Улар халифага ҳам, Муовия розияллоҳу анҳуга ҳам бўйсунишни истамас эди.

Муовия розияллоҳу анҳу 660 йили Бусро ибн Абу Артоҳ бошчилигида Ҳижозга қўшин жўнатди. Бу қўшин дастлаб Мадинага келди. Бу вақтда Мадинада Абу Айюб Ансорий розияллоҳу анҳу омил (Омил - Араб халифалигида кичикроқ маъмурий-бирликларни бошқарувчи) вазифасида ишлар эди.

Абдулмалик ибн Марвон ҳаёти ва халифалиги

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу ҳаёти

Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу халифалигининг иккинчи ярмида Куфа, Басра ва Мисрда халифа сиёсатидан норози бўлган фитначи гуруҳлар пайдо бўлди. Улар халифа Усмон розияллоҳу анҳуга бир неча ишларда айб қўйдилар. Шундай айбловлардан бири машҳур саҳобий Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳу билан боғлиқ эди. Фитначилар халифани Абу Зарр Ғифорийни Рабзага сургун қилганликда айблаганлар.

Ҳижрий 35 йил ражаб милодий 656 йил январ ойида фитначиларнинг бир гуруҳи Мисрдан умра қилиш баҳонаси билан Ҳижозга келди. Уларнинг асл мақсади халифа билан мунозара қилиб фитна оловини янада кучайтириш эди. Улар Ҳижозга етганларида Куфа ва Басрага ҳам одам юбориб, Мадинага боришга ундади. Шундан сўнг фитначилар Мадина томонга юрдилар. Ғофиқий ибн Ҳарб раҳбарлик қилган мисрликлар орасида Ибн Савдо ҳам бор эди. Улар Али ибн Абу Толибни халифа қилишни режалаштирди. Куфаликларга Амр ибн ал-Асам, басраликларга Ҳарқус ибн Зуҳайр етакчилик қилди. Ҳожилар билан келганлиги учун уларни миқдори ва мақсадларини аниқлаш имкони бўлмади. Шунингдек, турли минтақалардаги амир ва волийлар фитначиларнинг Мадинада Усмон розияллоҳу анҳуни ўлдиришга қодир эканлигини ҳаёлларига ҳам келтирмаган эди. Шунинг учун Мадинада халифани ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирлар кўрилмаган. Мисрликлар Зулмарвага, куфаликлар Аъвазга, басраликлар эса Зухушуб мавзесига ўрнашдилар.

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу қўшинининг Ҳажжож қўшинидан енгилишига бир неча омиллар сабаб бўлди. Улардан баъзиларини келтириб ўтамиз:

Умавийлар сулоласининг тарихий илдизлари

Язид ибн Муовия вафотидан сўнг унинг ўғли Муовия иккинчи халифа бўлди. Бироқ унинг халифалиги уч ойдан ошмади. У умрининг охирида одамларни масжидга тўплаб шундай васият қилди: “Мен сиз-ларнинг халифалик ишингизни бажаришга заифлик қилдим. Бу ишга Абу Бакр Умарни тавсия қилганидек, сизларга бир кишини таъйин қилиб кетмоқчи эдим. Бироқ Умардек кишини орангиздан топмадим, Умар олти кишининг номзодини кўрсатгани-дек, номзодлар кўрсатмоқчи эдим. Бироқуларни ҳам орангиздан топмадим. Шу сабабли бу ишни ихтиёрингизга ҳавола қилдим, кимни хоҳласангиз шуни халифа қилинг”. Муовия хутбадан сўнг уйига кириб кетди ва вафотигача уйидан чиқмади. У вафот этганида йигирма ёшга ҳам тўлмаган эди.