Тазкия (300)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Менимча, динда чинакам устоз шогирдини Аллоҳга ва Унинг элчисига (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) боғлайди, ўзига эмас. Аллоҳни ва Унинг элчисини (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) севдиради, ўзини эмас. Шогирдининг юрагини Аллоҳга ва элчисига (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) муҳаббат билан тўлдириб ташлайди, у юракдан ўзига муҳаббат учун жой қолдирмайди.
Бу – гуноҳ ишлар ҳақида сўзлашишдир. Аёлларнинг ҳоллари, шаробхўрлик мажлислари, фосиқларнинг мақомлари, бойларнинг кайфу сафоси, подшоҳларнинг қудрати, мазмум маросимлари ва макруҳ ҳолатлари ҳақида гаплашиш бунга мисол бўлади.
Одам боласига шайтоннинг таъсири бўлиши шубҳасиз. Фақат, Аллоҳ таоло сақласагина, бу нарса бўлмайди. Инсоннинг заиф томонларидан унга таъсир қилиш учун шайтон ҳаракатда бўлиши ҳам аниқ. Шунинг учун ҳам, нафсни поклаш масаласида қалбга шайтон таъсир кўрсатадиган йўлларни билиш катта аҳамият касб этади.
Бу маънодаги гуруҳлар жуда ҳам кўп. Биз баъзилари билан танишиб чиқамиз.
Оптантлар дин ижтимоий-психологик модель сифатида иш бермайди деб такрорлашни ёқтирадилар. Табиийки, бундай фикр юзаки. Уни ҳатто фикр деб ҳам атаб бўлмайди: бу шунчаки атроф-муҳитнинг конгруэнтлиги (мувофиқлиги, мос келиши) андазаси, ёки, соддароқ қилиб айтганда, Достоевский сўзлари билан, рельсда саёҳат қилишдир.
«Бир-бирингизга қарши буғз этмангиз. Ўзаро буғз ва адоват билан бир-бирларингизга душманлашмангиз». Буғз этмоқ – аччиқланмоқ, қизишмоқ, кeк сақламоқ дeгани. Бир-бирларингизга қизишмангиз, жаҳл қилмангиз. Кeкни, адоватни чўзмангиз, нафратли, душманларча муомала қилмангиз бир-бирингизга.
Баъзида сен билан ҳамма нарса ва бирданига рўй беради. Ҳар ҳолда, сенга шундай туюлади. Фақат битта нарса рўй берганда-ку, майли — йўқ, ҳаёт сени ҳар томондан ва сезиларли оғриқ билан калтаклайди — фақат чап беришга улгуришинг мумкин, холос.
Масхара бировни паст санаш ва хор билишдир. Масхара маънавий жиҳатдан ақлни паст санаш ва ҳиссий жиҳатдан ишни хор санашдир. Бу нарса масхара эгаси учун арзийдиган ва масхара қилувчи учун арзимайдиган нарсадир. Масхара қилиш бировни пастга уриш ва хорлаш йўли ила кулгига олишдир. Гоҳида гап ва амалга ўхшатиш қилиш, имо-ишора билан ёки лақаб қўйиш билан ҳам масхара бўлиши мумкин.
Ҳақиқатда одамларнинг хулқ атворлари учун энг хатарли нарса бу ана шу дунё, унинг матоҳи ва жозибали нарсаларидир. Дунё ўзидаги зеб зийнатлари, аёллар, болалар, тўп-тўп тилло ва кумуш, гўзал отлар, (бугунги тезюрар автомобилларнинг барча турлари ва барча рангдагилари уларга қиёсланади), чорвалар ва экин текиндан иборат шаҳватлари биландир.
Бугунги кунимизда кенг тарқалган маънавий жиноятларидан яна бири ёлғон гувоҳлик беришдир. Албатта, бунинг бош сабабчиси ҳозирда маънавий қадриятларнинг таназзулга учраганидир.
Кўплаб маданиятлар мифологиясида маълум бир рамзларни ёки маълум бир муқаддас "коинот марказида" ("дунёлар поғонаси") жойлашган ҳақиқий объектларни қидириш ғояси мавжуд бўлиб, уларга эга бўлиш, маъноларни англаш мақсадига етганлик ҳисобланади.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Мўмин оқкўнгил ва олийжаноб (инсон)дир. Фожир эса маккор ва разил (кимса)дир” (Бухорий "Адаб"да , Абу Довуд, Термизий, Аҳмад, Ҳоким, Табароний ва Абу Яъло ривояти. Ривоят санади саҳиҳ).